Marsz pamięci w 77. rocznicę likwidacji lubelskiego getta

„Chodzi o to, aby w milczeniu przejść przez ten szlak, aby zadumać się nad historią tych, którzy przed II wojną światową byli tutaj sąsiadami” – powiedziała Joanna Zętar z lubelskiego Ośrodka Brama Grodzka - Teatr NN, który zorganizował marsz.

Likwidacja getta w Lublinie rozpoczęła się w nocy z 16 na 17 marca 1942 r. od tzw. dużego getta, które obejmowało dzielnicę żydowską. Hitlerowcy wypędzali ludzi z domów, zniedołężniałych i chorych zabijali na miejscu. Żydzi byli prowadzeni na bocznicę kolejową a stamtąd wywożeni głównie do obozu zagłady w Bełżcu. Pierwszy transport wywiezionych do obozu liczył ok. 1,4 tys. osób.

W 77. rocznicę likwidacji getta grupa mieszkańców Lublina przeszła Szlakiem Pamięci - ukazującym ostatnią drogę, którą szli lubelscy Żydzi przed deportacją do obozu zagłady w Bełżcu. Trasa o długości około dwóch kilometrów rozpoczyna się przed Zamkiem Lubelskim, w miejscu, gdzie niegdyś stała synagoga Maharszala (na terenie nieistniejącej już dzielnicy żydowskiej) a następnie prowadzi ulicami miasta - Ruską, Kalinowszczyzna, Turystyczną - do miejsca, gdzie znajdowała się rampa kolejowa (obecnie ul. Zimna) - tzw. lubelski Umschlagplatz.

Szlak – otwarty w 2017 r. – jest oznakowany w symboliczny sposób. Wzdłuż trasy przemarszu Żydów umieszczone są betonowe płyty, a na każdej z nich jedna z 21 liter alfabetu hebrajskiego. W miejscu dawnej rampy kolejowej, gdzie gromadzeni byli Żydzi przed wywózką do obozu zagłady, znajduje się specjalna instalacja artystyczna zatytułowana „Nie/Pamięć Miejsca” i pamiątkowa metalowa tablica z napisem w trzech językach – polskim, angielskim i hebrajskim.

Likwidacja getta w Lublinie zapoczątkowała Akcję Reinhardt, czyli zaplanowaną przez nazistów ekstreminację Żydów na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Z Lublina do połowy kwietnia 1942 r. Niemcy do obozu zagłady w Bełżcu wywieźli ok. 28 tys. Żydów.

Obóz w Bełżcu był jednym z trzech głównych ośrodków zagłady Żydów podczas Akcji Reinhardt. W obozie tym, funkcjonującym od marca do grudnia 1942 r., hitlerowcy zamordowali ok. 450 tys. Żydów - przede wszystkim z Polski, ale też z Niemiec, Austrii, Czech i Słowacji. Kolejnymi miejscami eksterminacji Żydów były obozy w Treblince, gdzie zamordowano ok. 900 tys. osób oraz w Sobiborze, gdzie zginęło ok. 170 tys. ludzi.

W sumie podczas Akcji Reinhardt prowadzonej w Generalnym Gubernatorstwie od marca 1942 r. do listopada 1943 r. Niemcy wymordowali około dwóch milionów Żydów z Polski i innych krajów europejskich.

Sztab tej akcji znajdował się w Lublinie. Operacja Reinhardt zakończona została 3 i 4 listopada 1943 r. masową egzekucją Żydów (akcja pod nazwą „Erntefest”, tzn. „Dożynki”), kiedy w obozie na Majdanku hitlerowcy zastrzelili jednego dnia ponad 18 tys. Żydów, a kolejne 24 tys. zamordowano w innych obozach.

Przed wojną wśród ponad 110 tys. mieszkańców Lublina blisko 40 tys. stanowili Żydzi. Dzielnica żydowska, w której hitlerowcy utworzyli getto, rozciągała się wokół Zamku. Po wywiezieniu jego mieszkańców do obozów zagłady, dzielnica została zburzona. Obecnie na tym miejscu jest Plac Zamkowy.(PAP)

Autorka: Renata Chrzanowska

ren/ drag/