Wojska niemieckie wkraczają do Łodzi. Ul. Piotrkowska, grudzień 1914 r. Fot. Wikimedia Commons ze zbiorów Bundesarchiv
Bitwa Łódzka, zwana też Operacją Łódzką, która rozegrała się w listopadzie 1914 r. na terenach obecnego województwa łódzkiego była jedną z największych bitew manewrowych I wojny światowej. Brało w niej udział niemal 600 tys. żołnierzy.
6 grudnia mija 100 lat od wkroczenia Niemców do Łodzi i zakończenia Bitwy Łódzkiej, która była też jedną z najkrwawszych batalii I wojny. W ciągu kilkunastu dni walk zginęło ok. 200 tys. żołnierzy rożnych narodowości, w tym bardzo wielu Polaków, którzy walczyli w armiach zaborców przeciwko sobie.
11 listopada 1914 r. Rosjanie zamierzali rozpocząć wielką ofensywę o kryptonim "walec parowy", której celem miał być Berlin i Górny Śląsk. Centralnym punktem ofensywy była Łódź - ostatnie wielkie miasto na zachodniej granicy carskiego imperium.
Rosjanie skoncentrowali trzy armie; w sumie 362 tys. żołnierzy. Frontem dowodził gen. Nikołaj Ruzski. Przeciwko nim stanęła niemiecka 9 Armia gen. Augusta Mackensena, wzmocniona dwoma korpusami "Wrocław" i "Poznań", licząca w sumie ponad 206 tys. żołnierzy.
Zdaniem ks. prof. Mieczysława Różańskiego z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie była to najbardziej krwawa bitwa I wojny. Każdego dnia statystycznie traciło życie 10 000 żołnierzy. Dla porównania najsłynniejsza bitwa Wielkiej Wojny - pod Verdun trwała 10 miesięcy i poległo w niej ok. 700 tys. żołnierzy, czyli statystycznie ginęło 2 300 żołnierzy dziennie.
Niemcy znali plany wojsk rosyjskich i datę ofensywy dzięki złamaniu rosyjskiego szyfru i uderzyli jako pierwsi. W sumie w "Operacji Łódzkiej" wzięło udział niemal 570 tys. żołnierzy. W obydwu wojskach znajdowali się wcieleni do armii przez zaborców Polacy.
"Po stronie niemieckiej polscy żołnierze znajdowali się przede wszystkim w Korpusie +Poznań+ i +Wrocław+, a po stronie rosyjskiej byli to świeżo zmobilizowani mieszkańcy Łodzi, których wcielenie do wojska odbyło się 31 lipca 1914 r. w łódzkim parku Źródliska" - napisał w nocie historycznej o Operacji Łódzkiej ks. prof. Mieczysław Różański z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.
Atak rozpoczęła 9. Armia Niemiecka, która systematycznie spychała wojska rosyjskie w stronę Łodzi. Siły rosyjskie stopniowo traciły kolejne miasta m.in. Włocławek, Kutno i Łęczycę, a w okolicach Łodzi zaciskał się wokół nich pierścień wojsk niemieckich. Ciężki walki i ostrzał artyleryjski spowodował ogromne zniszczenia w miastach wokół Łodzi - ucierpiały m.in. Aleksandrów Łódzki, Konstantynów Łódzki, Zgierz czy Pabianice. Ostrzeliwana była też Łódź.
Do najcięższych walk doszło w dniach 18-23 listopada, kiedy to Niemcy byli niedaleko od centrum Łodzi i próbowali zamknąć pierścień okrążenia. Atak skierowany był na Pabianice ale Rosjanie go odparli. To podczas tego ataku, na trasie pomiędzy Pabianicami a Łaskiem doszło do pierwszego na froncie wschodnim I wojny światowej użycia przez Rosjan samochodów opancerzonych.
Do 22 listopada Niemcom udało się okrążyć Łódź od zachodu, północy i wschodu. Nie mieli jednak już sił, żeby zamknąć okrążenie. Rosjanie byli zbyt wykrwawieni, żeby się jednak utrzymać w Łodzi. 5 grudnia 1914 r. ewakuowali się z miasta, a następnego dnia wycofali o ok. 80 km na wschód.
Rosjanie byli zbyt wykrwawieni, żeby się utrzymać w Łodzi. 5 grudnia 1914 r. ewakuowali się z miasta, a następnego dnia wycofali o ok. 80 km na wschód. W niedzielę - 6 grudnia 1914 r. - wojska niemieckie zajęły Łódź. W "Operacji Łódzkiej" strategiczne zwycięstwo odnieśli Niemcy, bo udaremnili ofensywę na Berlin. Pod względem taktycznym zwyciężyli zaś Rosjanie, gdyż nie dopuścili do okrążenia swych sił w samej Łodzi.
W niedzielę - 6 grudnia 1914 r. - wojska niemieckie zajęły Łódź. W "Operacji Łódzkiej" strategiczne zwycięstwo odnieśli Niemcy, bo udaremnili ofensywę na Berlin. Pod względem taktycznym zwyciężyli zaś Rosjanie, gdyż nie dopuścili do okrążenia swych sił w samej Łodzi.
W ciągu kilkunastu dni krwawych walk zginęło w sumie 110 tys. żołnierzy wojsk rosyjskich i ok. 90 tys. żołnierzy wojsk niemieckich. Wśród poległych byli nie tylko Rosjanie, Niemcy i Austriacy, ale też m.in. Polacy, Litwini, Czesi, Ukraińcy, Łotysze i Tatarzy.
Zdaniem ks. prof. Różańskiego była to najbardziej krwawa bitwa I wojny światowej. Każdego dnia statystycznie traciło życie 10 000 żołnierzy. Dla porównania najsłynniejsza bitwa Wielkiej Wojny - pod Verdun trwała 10 miesięcy i poległo w niej ok. 700 tys. żołnierzy, czyli statystycznie ginęło 2 300 żołnierzy dziennie.
W bitwie pod Brzezinami - bo tak nazwana ona została w historiografii niemieckiej - zasłynął gen. Karl von Litzmann, którego okrzyknięto "Lwem Brzezin". W 1940 r. hitlerowcy na jego cześć zmienili nazwę Łodzi na Litzmannstadt.
Walkami w tej bitwie była objęta ponad połowa obecnego woj. łódzkiego, toczyły się poczynając od linii Warty, poprzez Łęczycę, Łowicz, Piotrków Tryb., południe województwa aż do granicy z obecnym woj. świętokrzyskim. W okolicach Łodzi znajduje się niemal 180 cmentarzy z tego okresu, na których pochowani są żołnierze wszystkich stron konfliktu.
Kamil Szubański (PAP)
szu/ rda/
