Muzeum Stutthof na terenie b. niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Stutthof. Fot. PAP/P. Piątkowski
O koncepcji nowej wystawy głównej oraz projekcie zaangażowania w prace placówki wolontariuszy rozmawiano w piątek w Muzeum Stutthof w Sztutowie (Pomorskie) na konferencji zorganizowanej z okazji 55-lecia istnienia placówki.
Jak przypomniał w rozmowie z PAP dyrektor Muzeum Stutthof w Sztutowie Piotr Tarnowski, wystawa, którą dziś można oglądać w placówce powstała w większości w latach 80. i 90. ub. wieku i nie przystaje do percepcji współczesnego odbiorcy. „Zaczynamy przygotowanie nowego scenariusza ekspozycji, z zupełnie nowym spojrzeniem” – zaznaczył Tarnowski.
„Zmiany będą duże, bo będziemy chcieli zaprosić naszego zwiedzającego do dwóch stref. W pierwszej dostarczymy mu wiedzę, w tym informacje o nazizmie na Pomorzu, o sprawcach, historii obozu itp. Drugą będzie strefa doświadczenia, w której zwiedzający – zaopatrzony już w odpowiednie informacje, będzie mógł poczuć, przeżyć” - powiedziała PAP muzealna kuratorka do spraw wystaw Ewa Malinowska.
Malinowska powiedziała, że strefa wiedzy znajdzie się w budynku Komendantury oraz nowym – dopiero planowanym obiekcie, który stanie w sąsiedztwie. Z kolei funkcję strefy doświadczenia pełnić będą oryginalne – zachowane obiekty obozowe, w tym baraki.
„Zmiany będą duże, bo będziemy chcieli zaprosić naszego zwiedzającego do dwóch stref. W pierwszej dostarczymy mu wiedzę, w tym informacje o nazizmie na Pomorzu, o sprawcach, historii obozu itp. Drugą będzie strefa doświadczenia, w której zwiedzający – zaopatrzony już w odpowiednie informacje, będzie mógł poczuć, przeżyć” - powiedziała PAP muzealna kuratorka do spraw wystaw Ewa Malinowska.
Nowa ekspozycja nie będzie w szerokim zakresie wykorzystywać multimediów. „Multimedia nadają każdemu miejscu takie wrażenie nowoczesności i sterylności” – powiedziała Malinowska wyjaśniając, że z założenia „wystawa ma przemawiać autentycznością, ma budzić emocje”.
Jak poinformował Tarnowski, prace nad koncepcją nowej wystawy zakończą się w ciągu dwóch, trzech lat.
Natomiast w najbliższym czasie w placówce wprowadzony zostanie program, który ma sprawić, że w działalność Muzeum w dużo większym stopniu niż dotąd zaangażują się wolontariusze. „Zależy nam na osobach w bardzo różnym wieku – od licealistów, po seniorów. Myślimy też o ludziach z bardzo różnymi umiejętnościami i doświadczeniami - chcielibyśmy, aby wolontariusze działali we wszystkich sferach działalności placówki – od remontów, po administrację czy oprowadzanie gości” – powiedział PAP Tarnowski.
Obóz koncentracyjny Stutthof powstał 2 września 1939 r. nieopodal miejscowości, która dziś nosi nazwę Sztutowo, a która przed II wojną światową wchodziła w skład Wolnego Miasta Gdańska. Początkowo obóz był przeznaczony dla Polaków z Pomorza. Od 1942 r. do obozu zaczęli trafiać Polacy z innych regionów (w tym, w 1944 r. - uczestnicy powstania warszawskiego) a także Żydzi i grupy osób innych narodowości - Rosjanie, Norwedzy i Węgrzy. Z czasem z niewielkiego obozu KL Stutthof rozrósł się do ponad 120 ha, miał też liczne podobozy.
W styczniu 1945 r. Niemcy rozpoczęli pieszą ewakuację około połowy z 24 tysięcy przebywających wówczas w KL Stutthof więźniów. 2 tys. spośród nich uciekło po drodze. Mróz, słabe zaopatrzenie w żywność itp. sprawiły, że kolejne 2 tys. zmarło w drodze, a ponad drugie tyle - niebawem po przybyciu do miejsca tymczasowego zakwaterowania. Marsz ten nazwany został Marszem Śmierci. Tyfus i głód sprawiły, że w tym czasie zmarło też bardzo wielu więźniów, którzy pozostali w obozie: resztę Niemcy ewakuowali ze Stutthofu drogą morską. Pozostali w obozie SS-mani rozpoczęli jego ostateczną likwidację. Spalili m.in. obóz żydowski i wysadzili budynek krematorium, w którym od 1942 r. palono zwłoki więźniów.
Do obozu Stutthof trafiło w sumie około 110 tys. więźniów. Liczbę ofiar szacuje się na około 65 tys., spośród których ok. 28 tys. stanowiły osoby pochodzenia żydowskiego.
Nowa ekspozycja nie będzie w szerokim zakresie wykorzystywać multimediów. „Multimedia nadają każdemu miejscu takie wrażenie nowoczesności i sterylności” – powiedziała Ewa Malinowska wyjaśniając, że z założenia „wystawa ma przemawiać autentycznością, ma budzić emocje”.
Muzeum Stutthof utworzono – staraniem byłych więźniów – 12 marca 1962 r. Placówka działa na niewielkim fragmencie dawnego obozu liczącym ok. 20 ha. Zachowała się tu część oryginalnych obozowych obiektów tzw. Starego Obozu, w tym komora gazowa, komendantura z garażami oraz przestrzeń ogrodów warzywnych i szklarni, które po niedawnym remoncie służą jako miejsce wystaw czasowych. Na terenie muzeum znajdują się też zrekonstruowane krematoria oraz fragmenty tzw. Nowego Obozu i Obozu Żydowskiego.
W zbiorach muzeum znajdują się liczące około 300 tys. dokumentów archiwa poobozowe oraz prawie 1,2 tys. przedmiotów związanych z działalnością obozu. Co roku zbiory placówki powiększają się o kilkadziesiąt nowych nabytków: listów, dokumentów, przedmiotów codziennego użytku, pasiaków itp. przekazywanych najczęściej przez rodziny b. więźniów. Każdego roku muzeum odwiedza ok. 100 tys. osób.
Od 2015 r. na terenach sąsiadujących z Muzeum prowadzone są prace archeologiczne, których celem jest przebadanie całego obszaru dawnego obozu. Już w pierwszych dwóch sezonach prac znaleziono wiele przedmioty wykonanych przez więźniów KL Stutthof, (m.in. aluminiowy krzyżyk i grzebień oraz blaszki z numerami więziennymi) ale też należących do załogi (m.in. nieśmiertelnik jednego z niemieckich żołnierzy czy elementy zastawy stołowej ze stołówki koszar załogi wartowniczej SS). Część z tych przedmiotów wzbogaci nową ekspozycję przygotowywaną przez Muzeum. (PAP)
aks/ pat/
