Nie żyje Wojciech Kilar

"To była jedna z najbardziej wyrazistych postaci muzyki XX i XXI wieku” - powiedział PAP prezes Związku Kompozytorów Polskich Jerzy Kornowicz. Przypomniał, że Kilar był współtwórcą kojarzonej z awangardą polskiej szkoły kompozytorskiej.

"Potem poszedł we własnym kierunku. Tworzył muzykę komunikatywną, cechowała ją wyrazistość środków i symbolika. Trzeba pamiętać, że był świetnym kompozytorem, obdarzonym zdolnością skrótu muzycznego. Potrafił uchwycić istotę w kilku dźwiękach. W swojej muzyce poruszał ważne tematy. W najwyższym stopniu oddziaływał na polskich słuchaczy" - mówił.

Prawość, odwaga, szczerość wypowiedzi oraz niezwykła skromność, która może stanowić wzorzec dla wielu młodych ludzi - tak postawę życiową kompozytora określił ks. Jerzy Szymik z Uniwersytetu Śląskiego, gdy katowicka uczelnia przyznała Kilarowi doktorat honoris causa.

W dorobku Wojciecha Kilara znalazło się wiele powszechnie znanych popularnych utworów, jak np. piosenka "W stepie szerokim" z serialu "Przygody pana Michała", do którego skomponował muzykę. W jednym z wywiadów Kilar wspomniał, że czuł dumę, gdy motyw z tej piosenki odtwarzano podczas rozgrywek Ligi Światowej w siatkówce. "To niezwykła satysfakcja - czuję się trochę autorem tych zwycięstw siatkarzy" - mówił.

Rzecznik Urzędu Miasta w Katowicach Jakub Jarząbek powiedział PAP, że uroczystości pogrzebowe kompozytora odbędą się 4 stycznia. O godz. 11 zostanie odprawiona msza w Archikatedrze Chrystusa Króla. Później ciało artysty zostanie złożone do grobu, najprawdopodobniej na katowickim na cmentarzu przy ul. Sienkiewicza, gdzie kilka lat temu pochowano żonę kompozytora, Barbarę.

Z Katowicami urodzony w 1932 r. we Lwowie Kilar, związany był ponad 60 lat. W 2006 r. został honorowym obywatelem tego miasta, które nazywał drugą, po Lwowie, "małą ojczyzną". W wywiadach i wystąpieniach kompozytor często podkreślał swoje przywiązanie do Śląska. Bliskie związki łączyły go też z Jasną Górą, gdzie od wielu lat świętował swoje urodziny.

Kilar był kompozytorem utworów orkiestrowych, kameralnych, wokalno-instrumentalnych i fortepianowych, twórcą muzyki filmowej i współtwórcą polskiej szkoły awangardowej. Na świecie znany jest głównie ze swojej muzyki filmowej; stworzył ją do ponad 150 obrazów. Współpracował m.in. z Jane Campion, Francisem Fordem Coppolą, Romanem Polańskim, Andrzejem Wajdą i Krzysztofem Kieślowskim. Miał skomponować muzykę do „Władcy pierścieni” Petera Jacksona, ostatecznie jednak, mimo zaawansowanych rozmów z reżyserem, do tego nie doszło.

W dorobku Kilara znalazło się też wiele powszechnie znanych popularnych utworów, jak np. piosenka "W stepie szerokim" z serialu "Przygody pana Michała", do którego skomponował muzykę. W jednym z wywiadów Kilar wspomniał, że czuł dumę, gdy motyw z tej piosenki odtwarzano podczas rozgrywek Ligi Światowej w siatkówce. "To niezwykła satysfakcja - czuję się trochę autorem tych zwycięstw siatkarzy" - mówił.

Kompozytor stworzył też muzykę m.in. do kultowego "Rejsu" oraz do "Pana Tadeusza", gdzie motywem przewodnim jest słynny polonez. Artysta podkreślał, że tworzenie muzyki bywa trudnym i uciążliwym procesem. Podczas uroczystości wręczenia mu doktoratu honoris causa Uniwersytetu Śląskiego mówił: "jednego dnia można być pewnym, że coś jest dobre, a następnego po przebudzeniu pojawiają się wątpliwości". "Tak to właściwie faluje bez przerwy, aż do zderzenia (...) z wykonawcami, z publicznością, która wydaje wyrok" - tłumaczył Kilar.

W 75. urodziny, podczas spotkania z miłośnikami jego twórczości, artysta podkreślił, że najlepiej czuje się "u siebie w domu, w ciszy, z bliskimi, z kotem". Największych wzruszeń dostarczało mu jednak obcowanie z orkiestrą symfoniczną. "Kiedy widzę skrzypków pochylonych nad swoimi instrumentami, złoto blachy, perkusja z drugiej strony - to jest to coś fantastycznego" - wyznał.

Kariera kompozytora rozpoczęła się w końcu lat 50. na pierwszych edycjach festiwalu Warszawska Jesień. W 1957 r. wziął udział w Międzynarodowych Kursach Wakacyjnych Nowej Muzyki w Darmstadt w Niemczech. Edukację muzyczną uzupełniał następnie w latach 1959-1960 jako stypendysta rządu francuskiego w Paryżu; uczęszczał na zajęcia kompozycji do Nadii Boulanger.

Od początku lat 60. współtworzył nową polską szkołę awangardową wraz z Krzysztofem Pendereckim i Henrykiem Mikołajem Góreckim. W połowie lat 70. zaczął nawiązywać do tradycji, szukał inspiracji ludowej i religijnej. Wtedy powstał jeden z jego najsłynniejszych utworów - "Krzesany". Od tamtego czasu uchodził za czołowego przedstawiciela polskiej awangardy muzycznej. Na jego wczesne kompozycje wpływ miały m.in. twórczość Igora Strawińskiego i Beli Bartoka oraz jazz.

Kompozytor w Katowicach skończył szkołę średnią oraz uzyskał dyplom Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej. W 2006 r. został honorowym obywatelem miasta; ma też honorowe obywatelstwo Rzeszowa, gdzie mieszkał krótko po wojnie. W 1998 r. został doktorem honoris causa Uniwersytetu Opolskiego, a w 2012 r. - Śląskiego. 3 maja 2012 r. otrzymał najwyższe polskie odznaczenie - Order Orła Białego.

Jest też m.in. laureatem nagrody metropolity katowickiego "Lux ex Silesia" - "Światło ze Śląska". Otrzymał medal Papieskiej Rady ds. Kultury "Per artem ad Deum" (Przez sztukę do Boga) oraz nagrodę Totus 2009, przyznawaną przez Fundację Konferencji Episkopatu Polski "Dzieło Nowego Tysiąclecia". Wyróżniono go wówczas za "wytrwałe otwieranie dróg piękna, wiodących ku wierze, nadziei i miłości, dokonywanego przez wiele lat i w wielu wymiarach życia". (PAP)

kon/ mab/ mce/ bos/