Plakietki „Grób do likwidacji”. Fot. PAP/T. Gzell
Związek Powstańców Warszawskich i Fundacja Pamięci o Bohaterach Powstania Warszawskiego złożyły do Sejmu RP petycję o wystąpienie z inicjatywą ustawodawczą w celu zapewnienia godnej pamięci i należytej ochrony miejscom pochówku Bohaterów Powstania Warszawskiego i innych Bohaterów Narodowych.
Do petycji dołączono projekt ustawy, przygotowany, na zlecenie Fundacji Pamięci o Bohaterach Powstania Warszawskiego, przez prof. Marcina Wiącka, kierownika Zakładu Praw Człowieka na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, byłego członka Rady Legislacyjnej przy Prezesie Rady Ministrów.
Jak napisano w petycji "jedną z form zachowania pamięci o Bohaterach Powstania Warszawskiego i innych Bohaterach Narodowych jest otoczenie odpowiednią opieką miejsc pochówku osób, które brały udział w walkach o suwerenność i niepodległość Państwa Polskiego. Zadaniem Państwa i wszystkich jego organów jest zapewnienie, aby groby Bohaterów Narodowych były utrzymywane w godnym stanie, a także aby nie podlegały likwidacji".
W petycji przypomniano, że zgodnie z art. 5 Konstytucji strzeżenie dziedzictwa narodowego jest jednym z najważniejszych obowiązków Rzeczypospolitej Polskiej i wszystkich organów władzy publicznej. Z kolei preambuła ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz. U. z 2016 r., poz. 1575 ze zm.) mówi o tym, że powinnością władz publicznych jest "zachowanie pamięci o ogromie ofiar, strat i szkód poniesionych przez Naród Polski w latach II wojny światowej i po jej zakończeniu" oraz kultywowanie "patriotycznych tradycji zmagań Narodu Polskiego z okupantami, nazizmem i komunizmem".
Regulacje prawne dotyczące zasad utrzymania cmentarzy zawarte są, jak podkreślono w petycji, w "pochodzącej z okresu głębokiego PRL-u" – ustawie z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz. U. z 2017 r. poz. 912) oraz w ustawie z dnia 28 marca 1933 r. o grobach i cmentarzach wojennych (Dz. U. z 2017 r. poz. 681 ze zm.). Przepisy zawarte w obu ustawach stwarzają możliwość likwidacji grobów osób, które brały udział w walkach o niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej, w tym miejsc pochówku Bohaterów Powstania Warszawskiego. "Sytuacja taka ma miejsce w szczególności, gdy po 20 latach od pochówku nie zgłosi się osoba gotowa do uiszczenia opłaty cmentarnej. W związku z tym dysponowanie grobami licznych Bohaterów Narodowych leży w znacznej mierze w sferze swobodnego uznania zarządców cmentarzy" - podkreślają autorzy petycji.
Celem projektu ustawy jest "usunięcie stanu niezgodności polskiego prawa z wskazanymi wyżej wartościami konstytucyjnie chronionymi przez zapewnienie, aby groby Bohaterów Narodowych – w szczególności Powstańców Warszawskich – stały się nienaruszalne i objęte zakazem likwidacji". Nie powinno dochodzić do sytuacji, gdy brak krewnych gotowych wnieść opłatę cmentarną powoduje, że zarządca cmentarza ma możliwość ponownego użycia grobu do pochowania innej osoby.
Jako rozwiązanie wskazanego problemu autorzy projektu proponują "przyznanie Prezesowi Instytutu Pamięci Narodowej kompetencji do wydania w odpowiedniej procedurze decyzji administracyjnej zakazującej likwidacji grobu Bohatera Narodowego zasłużonego dla walk o suwerenną i niepodległą Rzeczpospolitą". Uważają oni, że powinna powstać baza grobów Bohaterów Narodowych, administrowana przez prezesa IPN, w celu ustalenia aktualnego miejsca ich pochówku i bieżącego monitorowania stanu tych miejsc.
Autorzy petycji zwracają uwagę, że "Instytut Pamięci Narodowej – a także inne organy państwa oraz organizacje społeczne, których zadaniem jest opieka nad miejscami pamięci Bohaterów Narodowych – nie dysponują jednak odpowiednimi instrumentami prawnymi pozwalającymi im na efektywną realizację tego zadania". Świadczą o tym m.in. podawane przez media przypadki likwidacji grobów bohaterów. Ich zdaniem wyeliminowanie tego typu sytuacji "wymaga jednoznacznego określenia kompetencji IPN względem zarządców cmentarzy oraz zasad pokrywania kosztów utrzymania grobów Bohaterów Narodowych".
Twórcy petycji dostrzegają również potrzebę wzmocnienia prawnokarnej ochrony miejsc spoczynku."Znieważenie grobu Bohatera Narodowego jest bowiem okazaniem pogardy nie tylko osobie pochowanej i jej rodzinie, ale też całemu społeczeństwu i Państwu Polskiemu. Działanie takie powinno spotkać się z adekwatną sankcją prawną" - wskazują.(PAP)
Autor: Olga Łozińska
oloz/ wj/
