Fragment ekspozycji tzw. szyfrokonteneru, który stanął przed CK Zamek w Poznaniu w 2016 r. jako zapowiedź powstającego Muzeum Enigmy. Fot. PAP/J. Kaczmarczyk
Muzeum Enigmy w Poznaniu ma powstać do końca 2019 roku i funkcjonować pod nazwą Centrum Szyfrów Enigma im. Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego. W poniedziałek marszałek wielkopolski przekazał na ten cel ponad 10 mln zł.
Złamanie kodu uważane jest za znaczący wkład Polski w zwycięstwo aliantów w II wojnie światowej. Według historyków, dzieło Polaków mogło skrócić wojnę o 2-3 lata i - w konsekwencji - uratowało życie 20-30 milionom ludzi w Europie i na świecie.
W poniedziałek marszałek województwa wielkopolskiego Marek Woźniak wraz z zastępcą prezydenta Poznania Mariuszem Wiśniewskim podpisali umowę na dofinansowanie projektu zakładającego powstanie Centrum Szyfrów Enigma. Marszałek przekazał tym samym Miastu Poznań ponad 10 mln zł dofinansowania projektu ze środków Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego 2014-2020. Łączna kwota realizacji projektu to z kolei ponad 15 mln zł.
Marszałek Woźniak podkreślił, że Samorząd Województwa Wielkopolskiego już od wielu lat propaguje wiedzę o wybitnych polskich kryptologach. W ostatnich latach przygotowana została m.in. mobilna wystawa pt. „Enigma. Odszyfrować zwycięstwo”, która miała 45 odsłon na 2 kontynentach i gościła w wielu krajach europejskich, a także w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych. Prezentowana była też m.in. w Bletchley Park – siedzibie muzeum mieszczącego się w dawnym supertajnym brytyjskim ośrodku dekryptażu, brukselskim muzeum wojskowym i Muzeum Wojny w Ottawie.
80 lat temu polski wywiad przekazał kod Enigmy francuskim i brytyjskim sojusznikom
„Zrobiliśmy najwięcej w Polsce dla promocji polskich kryptologów, twórców maszyny deszyfrującej niemiecką Enigmę. To całkowicie nasza – Samorządu Województwa Wielkopolskiego - oddolna inicjatywa, konsekwentnie realizowana od 10 lat. Dzisiejsze podpisanie umowy jest bardzo ważnym elementem tych działań, zwieńczeniem naszych rozmów z Miastem Poznań i starań o to, aby znaleźć godne miejsce dla nowoczesnego Muzeum Enigmy” – powiedział marszałek Woźniak.
Centrum Szyfrów Enigma im. Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego znajdować się ma na pierwszym piętrze dawnego Collegium Historicum w centrum Poznania, w sąsiedztwie pomnika upamiętniającego kryptologów. W tym samym miejscu przed II wojną światową, w nieistniejącym już budynku intendentury wojskowej, działała filia Biura Szyfrów. Marian Rejewski, Henryk Zygalski i Jerzy Różycki ukończyli matematykę na Uniwersytecie Poznańskim i znaleźli zatrudnienie w mieszczącej się obok uczelni filii Biura Szyfrów Wojska Polskiego.
Jak wyjaśnił inicjator powstania muzeum Szymon Mazur, ekspozycja ukaże nie tylko dzieje związane z matematykami, którzy zdołali złamać szyfr Enigmy; poświęcona będzie też samej matematyce, informatyce i kryptologii. Centrum będzie spełniać także rolę edukacyjną; zwiedzający zobaczą repliki maszyn szyfrujących, a każdy także sam będzie mógł spróbować swoich sił w łamaniu szyfrów.
Zastępca prezydenta Poznania Mariusz Wiśniewski podkreślił w poniedziałek, że takiej placówki, jak Centrum Szyfrów Enigma „przez dziesiątki lat brakowało w naszym mieście i w regionie”. Dodał, że Centrum Szyfrów Enigma ma powstać do końca 2019 r., a jego powierzchnia ma wynieść prawie 1 tys. m kw.
W 1932 r. matematycy Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski poznali tajemnicę działania niemieckiej elektromechanicznej maszyny szyfrującej Enigma. Dokonali tego po raz pierwszy metodami matematycznymi. Dotychczas w kryptologii stosowano głównie metody lingwistyczne.
Studenci Uniwersytetu Poznańskiego uczestniczyli w kursie dla kryptologów zorganizowanym na tej uczelni przy współudziale wojska. Po ukończeniu kursu zostali zatrudnieni w Biurze Szyfrów Sztabu Generalnego Wojska Polskiego.
Skonstruowana w latach 20. XX wieku Enigma miała służyć utajnianiu korespondencji handlowej. Szybko jednak wykorzystano ją w niemieckich siłach zbrojnych. Trzej matematycy zaprojektowali kopię maszyny szyfrującej. Egzemplarze tego urządzenia powstawały w warszawskiej Wytwórni Radiotechnicznej AVA. Latem 1939 r. polskie władze wojskowe przekazały do Francji i Wielkiej Brytanii egzemplarze kopii maszyny wraz z informacjami dotyczącymi złamanego szyfru.
We wrześniu 1939 r. Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski ewakuowali się przez Rumunię do Francji. Jerzy Różycki zginął w styczniu 1942 r. na statku, który zatonął w tajemniczych okolicznościach na Morzu Śródziemnym. Dwaj pozostali matematycy nadal zajmowali się niemieckimi szyframi, pracując w jednostce Wojska Polskiego w Wielkiej Brytanii.
Prace nad łamaniem kolejnych wersji i udoskonaleń szyfru Enigmy kontynuowano w brytyjskim ośrodku kryptologicznym w Bletchley Park. Zdaniem historyków dzięki temu, że alianci znali informacje przesyłane przez Enigmę, II wojna światowa trwała krócej o 2-3 lata.
W 2000 r. Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski zostali pośmiertnie odznaczeni Krzyżami Wielkimi Orderu Odrodzenia Polski.
W 2007 r. na ich cześć w Poznaniu odsłonięto, wykonany z patynowanego brązu, czterometrowy obelisk w kształcie graniastosłupa o podstawie trójkąta. Na każdej ze ścian wśród cyfr umieszczone są nazwiska kryptologów.(PAP)
autor: Anna Jowsa
edytor: Paweł Tomczyk
ajw/ pat/
