Obchody 75. rocznicy ucieczki jeńców z niemieckiego obozu Stalag Luft 3 na Cmentarzu Wojennym Wspólnoty Brytyjskiej na poznańskiej Cytadeli. Fot. PAP/J. Kaczmarczyk
Na Cmentarzu Wojennym Wspólnoty Brytyjskiej w Poznaniu upamiętniono w niedzielę 75. rocznicę ucieczki żołnierzy alianckich z niemieckiego obozu jenieckiego w Żaganiu. Na poznańskiej Cytadeli spoczywa 48 straconych przez Niemców uczestników Wielkiej Ucieczki.
Główne uroczystości rocznicowe odbywają się w niedzielę w Żaganiu.
Ucieczka jeńców ze Stalagu Luft 3, niemieckiego obozu jenieckiego dla lotników w Sagan (obecnie Żagań), rozpoczęła się w nocy z 24 na 25 marca 1944 r. Z obozu uciekło 76 osób. Zdarzenie to zaliczane jest do najbardziej brawurowych ucieczek z niemieckich obozów jenieckich podczas II wojny światowej. Niemcy złapali 73 jeńców, stracili 50 osób.
W niedzielę na Cmentarzu Wojennym Wspólnoty Brytyjskiej w Poznaniu modlono się za lotników, którym "odebrano życie za ich heroiczną próbę odzyskania wolności", złożone zostały kwiaty. W wydarzeniu uczestniczyli przedstawiciele placówek dyplomatycznych krajów, z których pochodzili uciekinierzy, delegacje wojskowe, władze samorządowe oraz krewni uczestników ucieczki.Podczas uroczystości nad głowami zgromadzonych przeleciały samoloty F-16.
Wśród uczestników niedzielnego wydarzenia była m.in Anna Krystkowiak, której stryj, Włodzimierz Kolanowski, był jednym z uciekinierów ze stalagu.
Po wybuchu II wojny światowej Kolanowski latał w 301 Dywizjonie Bombowym Ziemi Pomorskiej. Brał udział w nalotach na Niemcy. Nocą z 7 na 8 listopada 1941 r. poleciał na bombardowanie Mannheim. W drodze powrotnej samolot awaryjnie lądował; załoga dostała się do niewoli; Włodzimierz Kolanowski znalazł się Stalagu Luft 3 w Żaganiu. Po ucieczce został schwytany i zamordowany prawdopodobnie 31 marca 1944 roku. Spoczywa na Cytadeli.
"Wiem, że dzięki swoim talentom inżynierskim był jedną z osób, które rozrysowywały plany tuneli. Według przekazów wychodził z obozu jako ostatni. Zawsze, gdy oglądaliśmy film +Wielka Ucieczka+, staraliśmy się doszukać wśród postaci jakiegoś podobieństwa do stryja. W pamięci rodzeństwa był bardzo hołubiony, ale nikt z nich nigdy nie odważył się pojechać do Żagania. Pamiętam, że ojciec przywoził nas, jeszcze jako dzieci, na Cytadelę, by pokazać nam to miejsce" – powiedziała PAP Anna Krystkowiak.
Główna ceremonia rocznicowa odbywa się w niedzielę w Żaganiu, na terenie dawnego stalagu, przy pomniku w postaci zarysu tunelu Harry, którym uciekali jeńcy.
W marcu 1943 r. w Stalagu Luft 3 w Żaganiu, jednym z niemieckich obozów jenieckich na terenie tego miasta, zawiązał się "Komitet X", na czele którego stanął mjr RAF Roger J. Bushell. Jego zadaniem było zorganizowanie ucieczki 200 jeńców. Przygotowania obejmowały m.in. kopanie trzech tuneli, które nazwano "Tom", "Dick" i "Harry". Ostatecznie cały wysiłek skupiono na "Harrym" - tunel znajdował się ok. 9 m pod ziemią i miał ponad 100 m długości.
W nocy z 24 na 25 marca 1944 r. z planowanych i przygotowanych 200 jeńców tunelem wydostało się 80; czterech ostatnich złapał przy wyjściu wartownik, który nad ranem odkrył ucieczkę.76 osób oddaliło się od obozu. W wyniku zarządzonej akcji poszukiwawczej Niemcy złapali 73 uciekinierów. Ucieczka w pełni powiodła się tylko trzem lotnikom. Byli to Norwegowie Per Bergsland i Jens Muller oraz Holender Bram van der Stok.
Na rozkaz Hitlera straconych zostało 50 uczestników ucieczki. Pochodzili z Wielkiej Brytanii, Kanady, RPA, Australii, Nowej Zelandii, Norwegii, Litwy, Belgii, Holandii, Francji, Czech, Grecji. Na liście rozstrzelanych znalazło się także sześciu Polaków.
Wydarzenie to nazwano Wielką Ucieczką. W 1963 r. powstał film fabularny pod takim tytułem z Charlesem Bronsonem i Steve'em McQueenem, a w 1988 roku nakręcono "Wielką Ucieczkę II" z Christopherem Reeve'em. Powstało także wiele filmów dokumentalnych na ten temat. (PAP)
autorzy: Rafał Pogrzebny
rpo/ wj/
