Wystawa Muzeum Historii Polski „Droga do Indii. Polskie osiedla w Balachadi i Valivade 1942-1948”
O Polakach ewakuowanych w 1942 r. z ZSRS opowiada otwarta w piątek wystawa „Droga do Indii. Polskie osiedla w Balachadi i Valivade 1942-1948”. Dziękując za wsparcie udzielone wówczas naszym rodakom premier Beata Szydło powiedziała, że pomoc słabszym jest obowiązkiem każdego z nas. Wystawa przygotowana została przez Muzeum Historii Polski, przy współpracy Stałego Przedstawicielstwa RP przy ONZ Nowym Jorku.
Rozmieszczona na 23 planszach ekspozycja w nowojorskiej siedzibie ONZ przedstawia dzieje tysięcy polskich cywilów, w tym dzieci, którzy na mocy sowieckiej „amnestii” z roku 1941 wraz z armią gen. Władysława Andersa ewakuowani zostali ze Związku Sowieckiego do Iranu, skąd później trafili do Indii. W Indiach znalazło się ok. sześciu tysięcy spośród 40 tysięcy ewakuowanych z ZSRS. Zamieszkali w osiedlach w Balachadii i Valivade, pozostających pod opieką rządu RP na uchodźstwie.
W krótkim wystąpieniu premier Szydło podziękowała za zorganizowanie wystawy. Jak podkreśliła, Polska jest państwem, które bardzo ceni wolność, tolerancję i niesienie pomocy tym, którzy jej potrzebują, bo nasza historia nie była łatwa. Opowieść o tym, akcentowała premier, nigdzie nie może wybrzmieć lepiej niż w ONZ.
„Pochylenie się nad słabszymi jest obowiązkiem każdego z nas. To jest historia Polski, ale też historia każdego z tych uratowanych dzieci. Tych którzy dzisiaj przypominają nam o naszych obowiązkach wobec drugich” – wskazała szefowa rządu RP.
Na fakt, że pierwsze fundusze na sierociniec w Balahadi dla polskich dzieci dostarczył maharadża Jam Saheb Digvijay Sinhji zwróciła uwagę Cristina Gallach, zastępczyni sekretarza generalnego NZ ds. Komunikacji i Publicznej Informacji. Jak mówiła, jego czyn powinien być dzisiaj inspiracją dla wszystkich.
Rozmieszczona na 23 planszach ekspozycja w nowojorskiej siedzibie ONZ przedstawia dzieje tysięcy polskich cywilów, w tym dzieci, którzy na mocy sowieckiej „amnestii” z roku 1941 wraz z armią gen. Władysława Andersa ewakuowani zostali ze Związku Sowieckiego do Iranu, skąd później trafili do Indii. Wystawa przygotowana została przez Muzeum Historii Polski, przy współpracy Stałego Przedstawicielstwa RP przy ONZ Nowym Jorku.
Dyrektor Muzeum Historii Polski, Robert Kostro, w swoim wystapieniu na pierwszy plan wysunął kwestię moralnej konieczności postępowania w zgodzie z głosem sumienia, która jest jednym ze sposobów przeciwstawiania się złu.
„To wszystko było możliwe dzięki tym, którzy działali zgodnie z własnym sumieniem. Wśród nich chcielibyśmy przypomnieć maharadżę Jama Saheba Digvijaya Sinhj, który założył sierociniec w Balachadi i zorganizował pomoc finansową dla obozu” – podkreślił Kostro. Podziękował też za pomoc w zorganizowaniu ekspozycji m.in. stałemu przedstawicielowi Polski przy Narodach Zjednoczonych Bogusławowi Winidowi.
Ekspozycja zawiera m.in. zdjęcia kołchozu w Ammala, mężczyzn zwolnionych z sowieckich obozów pracy zgłaszających się ochotniczo do Armii Andersa, wygłodzone sieroty. Są mapy obrazujące trasę ewakuacji wojsk Andersa z ZSRS na Bliski Wschód, czy uchodźców z Avhaz w Iranie do Karaczi, pociąg na stacji w Valivade na przedmieściach Kolhapuru. Obiektyw uchwycił ulice, budynki, szkoły i obrazki z życia codziennego w osiedlach w Balachadi i Valivade. Udokumentował lekcje w klasach, zajęcia pozaszkolne, rozbijanie namiotów przez harcerzy. Pokazał sceny z przygotowanych przez dzieci i młodzież przedstawień teatralnych „Kopciuszek” i „Bajka wschodnia”, występów muzycznych, a także zawodów sportowych.
Inna grupa zdjęć koncentruje się na uroczystościach patriotycznych i religijnych, m.in. paradzie skautów na 3 Maja czy rozdawaniu komunii świętej. Jeszcze inne mówią o relacjach Polaków z ludnością hinduską, przedstawicielami władz, wojska czy pracowników zatrudnionych na osiedlach.
Towarzyszą im fotografie map, wykresów, książek, periodyków, świadectw szkolnych i różnych dokumentów. Przykuwają uwagę ukazane na zdjęciach przedmioty, m.in. kołchozowa książeczka pracy z okresu, kiedy Polacy byli jeszcze na zesłaniu w Związku Sowieckim, paszport, bilet kolejowy. Są fotografie egzemplarzy magazynu „Polak w Indiach” i podręczników do historii czy geografii.
Dorota Szkodzińska z Muzeum Historii Polski w Warszawie do najbardziej interesujących eksponatów zaliczyła także dokumenty wyjazdowe z Indii do Polski z lat 1947-1948, kartki z pamiętnika Danuty Pniewskiej młodej harcerki z osiedla Valivade - z wpisami hinduskich skautów w językach hindi, marathi i angielskim przy okazji wspólnego świętowania uzyskania przez Indie niepodległości 15 sierpnia 1947 r. Zaciekawia też zdjęcie palmy wielkanocnej z pawim piórem, przygotowanej przez Wiesława Stypułę z osiedla Balachadi.
„Bardzo dużą pomoc w powstaniu wystawy, a przede wszystkim w udostępnieniu ikonografii, wskazaniu ważnych wątków, własnych wspomnień, zawdzięczamy paniom Danucie Pniewskiej i Teresie Glazer, mieszkankom osiedla Valivade, a obecnie Londynu oraz panu Wiesławowi Stypule z osiedla Balachadi, mieszkającemu teraz w Warszawie” – zaznaczyła Szkodzińska.
Jednym z gości nowojorskiej wystawy, był Henryk Bobotek, który mieszka w okolicach Waszyngtonu, Dystrykt Kolumbia. „To był wspaniały dar od Indii dla takich ludzi jak ja, którzy potrzebowali pomocy. Mój przypadek był niezwykły. Spędziłem w sierocińcu w Indiach tylko rok, ponieważ mama dostała się do Ameryki. Powiadomiliśmy o tym polskie władze w Bombaju, które ułatwiły nam podróż do USA przez obóz uchodźczy w Meksyku. Po wojnie udaliśmy się stamtąd do Stanów Zjednoczonych – wyjaśnił w rozmowie z PAP.
Wystawa „Droga do Indii. Polskie osiedla w Balachadi i Valivade 1942-1948” prezentowana będzie do 29 kwietnia.
Z Nowego Jorku Andrzej Dobrowolski (PAP)
ad/ mjs/ malk/
