Prezydenci Bronisław Komrowski i Toomas Hendrik Ilves. Fot PAP/T. Gzell
Prezydenci Polski Bronisław Komorowski i Estonii Toomas Hendrik Ilves odsłonili w poniedziałek w Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku pamiątkową tablicę poświęconą estońskiemu bohaterowi narodowemu, gen. Johanowi Laidonerowi, zwolennikowi współpracy obu państw.
Oprócz obu prezydentów w uroczystości przed dworkiem "Milusin" w Sulejówku, na terenie powstającego Muzeum Józefa Piłsudskiego, uczestniczyli ambasadorzy Estonii, Niemiec, Łotwy i Finlandii oraz córka marszałka Jadwiga Piłsudska-Jaraczewska.
"Przez tę tablicę budujemy dzisiaj jeszcze szerszy krąg rodzinny tych wszystkich narodów, które chcą zachować pamięć o wspólnej walce o niepodległość po I wojnie światowej, o zwycięstwie nad bolszewikami w 1920 r." - powiedział Bronisław Komorowski, podkreślając wolę kontynuowania tej pamięci poprzez budowanie współpracy pomiędzy Polską a krajami bałtyckimi, w szczególności Estonią.
Zaznaczył, że szczególną wymowę ma także miejsce odsłonięcia tablicy, Sulejówek, gdzie przez lata mieszkał marszałek Piłsudski. "To wyjątkowe miejsce, gdzie o Piłsudskim myśli się w wymiarze rodziny" - dodał polski prezydent. "Pamięć rodzinna i narodowa jest ważna, nie tylko jako wspomnienie przeszłości, ale także jako wskazówka na przyszłość (...) najważniejsze jest to, aby trwała świadomość w Estonii i w Polsce, że pomimo odległości geograficznej znowu bardzo wiele nas łączy" - mówił Komorowski.
"Marszałek Piłsudski oraz gen. Laidoner byli przyjaciółmi, którzy spotykali się ze sobą, rozumieli się, rozmawiali, podzielali te same wartości, wspólnie pracowali. Było to związane z naszym braterstwem broni i braterstwem w pokoju" - zaakcentował prezydent Estonii Toomas Hendrik Ilves. Zacytował także słowa gen. Laidonera, który podczas pobytu w gułagu napisał: "Poszczególni ludzie umierają, ale narody nie zginą".
"Marszałek Piłsudski oraz gen. Laidoner byli przyjaciółmi, którzy spotykali się ze sobą, rozumieli się, rozmawiali, podzielali te same wartości, wspólnie pracowali. Było to związane z naszym braterstwem broni i braterstwem w pokoju" - zaakcentował prezydent Estonii Toomas Hendrik Ilves. Zacytował także słowa gen. Laidonera, który podczas pobytu w gułagu napisał: "Poszczególni ludzie umierają, ale narody nie zginą".
Dyrektor Muzeum Józefa Piłsudskiego Krzysztof Jaraczewski przypomniał, że analogiczną tablicę dedykowaną Józefowi Piłsudskiemu odsłonięto w 2011 r. w Muzeum Wojny w Tallinie. "Traktujemy obie te uroczystości jako więcej niż świadectwa przyjaźni, jako podkreślenie, że niepodległość polska i estońska są symbolizowane przez marszałka Piłsudskiego i gen. Laidonera. Dziś to nasze wspólne dziedzictwo" - dodał Jaraczewski.
Uroczystości odsłonięcia tablicy towarzyszyło otwarcie plenerowej wystawy poświęconej gen. Laidonerowi i jego żonie, Polce, Marii Skarbek-Kruszewskiej. Ekspozycję przygotowało estońskie Muzeum Wojny.
Johan Laidoner (1884-1953) uważany jest za głównego twórcę niepodległości Estonii, proklamowanej 24 lutego 1918 r. W czasie I wojny walczył w armii rosyjskiej. W 1918 r. został dowódcą I Dywizji Estońskiej, po czym objął funkcję Naczelnego Dowódcy Estońskich Sił Zbrojnych.
W czasie wojny estońsko-bolszewickiej trwającej w latach 1918-1920, przeprowadzona przez niego kontrofensywa wyparła obce wojska z terytorium Estonii. Wydarzenia te doprowadziły do podpisania 2 lutego 1920 r. w Dorpacie (obecnie Tartu) korzystnego dla Estończyków traktatu z bolszewicką Rosją.
W okresie międzywojennym gen. Laidoner utrzymywał przyjazne stosunki z Polską, działając m.in. na rzecz rozwoju współpracy wojskowej obu państw. Był założycielem i honorowym prezesem tallińskiego Towarzystwa Estonia-Polska.
Po wybuchu II wojny, 18 września 1939 r., generał zezwolił internowanemu polskiemu okrętowi ORP "Orzeł" na opuszczenie portu w Tallinie, dostarczając m.in. polskiej załodze niezbędne mapy.
Po zajęciu Estonii przez Armię Czerwoną w 1940 r. gen. Laidoner został aresztowany, osadzony w więzieniu Butyrki w Moskwie i skazany na 25 lat pobytu w łagrze we Włodzimierzu nad Klaźmą. Tam też zmarł 13 marca 1953 r. Został pochowany wspólnie z polskim Delegatem Rządu na Kraj Janem Stanisławem Jankowskim, skazanym w 1945 r. w moskiewskim procesie przywódców Polskiego Państwa Podziemnego.
Prochy gen. Laidonera sprowadzono do Estonii w 1993 r., dwa lata po ponownym odzyskaniu przez ten kraj niepodległości. Pochowano je na Cmentarzu Leśnym w Tallinie.
Tablica poświęcona gen. Laidonerowi będzie częścią ekspozycji powstającego Muzeum Józefa Piłsudskiego. W jego ramach planowane jest odtworzenie wnętrz willi "Milusin" i remont pierwszego domu Piłsudskich w Sulejówku, willi "Otradno" - tzw. Drewniaka oraz willi "Bzów". Integralną częścią muzeum ma być oryginalny ogród marszałka. Otwarcie kompleksu przewidziano na 2016 r. (PAP)
wmk/ akn/ mrt/ mag/
