cesarz Karol IV /Źródło: wikipedia
36 dokumentów z zasobów Archiwum Archidiecezji Warmińskiej, w tym złote bulle cesarza Karola IV oraz dyplomy papieskie i królewskie z XIV -XVIII w. z zachowanymi pieczęciami, poddano konserwacji - poinformował PAP dyrektor archiwum ks. prof. Andrzej Kopiczko.
Wśród nich są dokumenty wystawione przez królów Kazimierza Jagiellończyka, Zygmunta Starego, Stefana Batorego czy Augusta III.
Ks. prof. Andrzej Kopiczko podkreślił, że zrealizowanie tego przedsięwzięcia w tym roku było możliwe dzięki wsparciu finansowemu Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych.
- Konserwacji zostało poddanych 36 dokumentów i dyplomów, z czego aż 33 sporządzono na pergaminie. Wśród nich jest 15 dyplomów królewskich z zachowanymi pieczęciami, choć w różnym stanie – są one niezwykle cenne i ważne w kontekście odkrywania dziejów Warmii - powiedział dyrektor archiwum.
Jeden z nich pochodzi z 1479 r. i mówi o przyjęciu do łaski biskupa warmińskiego Mikołaja Tungena przez króla Kazimierza Jagiellończyka i Radę Królestwa; chodzi tu o akt ugody po wojnie księżej (popiej), a właściwie Zakonu Krzyżackiego przeciwko polskiemu królowi. W kolejnych trzech, wystawionych przez króla Zygmunta I Starego, zawarte są przywileje i prawa biskupów warmińskich do Tolkmicka (1508), rybołówstwa na Zalewie Wiślanym i w Tolkmicku (1531) oraz przeglądu uzbrojenia w tym mieście (1545).
Kolejne cztery, też uwierzytelnione pieczęcią Zygmunta Starego, odnoszą się do spraw gospodarczych. Jeden z nich, skierowany do biskupa Fabiana Luzjańskiego, stanowi o zwolnieniu z obciążeń podolsztyńskich Klewek, drugi – o legalizacji wykupienia zamku w Szestnie przez generała Fabiana von Lehndorfa, a kolejne dwa – o poszerzeniu terytorium podlegającego Warmińskiej Kapitule Katedralnej oraz w sprawie młyna i połowu ryb. Wszystkie one mają piękne pieczęcie królewskie (poza tym z 1411 r.) w czarkach woskowych.
Z czasów króla Zygmunta Augusta poddano konserwacji dwa dyplomy z pieczęciami i podpisami – jeden z nich dotyczy kanonika fromborskiego Aleksandra Scultetiego, a drugi lokacji wsi: Kurowo Braniewskie i Jegryty.
W pięciu dyplomach królowie (Stefan Batory, Zygmunt III Waza, Jan Kazimierz i August III Sas) potwierdzili prawa i przywileje Kościoła warmińskiego. Były to tzw. gwarancje królewskie, w których władcy obiecywali m.in. poszanowanie miejscowych zwyczajów, a godności kościelne i urzędy miały być nadawane jedynie osobom posiadającym indygenat pruski. Król składał przyrzeczenie, że „Kościół warmiński, kapitułę i poddanych otoczy pełną opieką, całą zaś Warmię zobowiązuje się chronić, utrzymywać, zasłaniać przed niebezpieczeństwami i bronić”.
- Wyjątkowe znaczenie mają też dwie złote bulle wystawione przez cesarza Karola IV w 1357 r. Niestety, obecnie nie ma już przy nich tych charakterystycznych pieczęci, ale znamy ich wygląd z opisów sporządzonych przez przedwojennych warmińskich historyków. W pierwszej z nich cesarz potwierdził biskupowi Janowi Stryprokowi wszystkie swobody i przywileje Kościoła warmińskiego, a drugiej stanowił o podziale ziem między Zakonem Krzyżackim a biskupami pruskimi - dodał dyrektor archiwum.
Równie interesujący jest list sułtana tureckiego Amurata III do króla Stefana Batorego z ok. 1575 r., napisany w języku tureckim, sporządzony na papierze, zawierający złote litery.
Wśród dokumentów poddanych konserwacji są też wystawione przez kancelarię papieską. Pierwszy z nich (1329 r.) dotyczy budowy katedry we Fromborku. Zgodnie z nim papież Jan XXII przyznał biskupowi Henrykowi II Wogenapowi odpusty, pisząc m.in. „Dla czci tejże Dziewicy [Matki Bożej] pragniemy, aby miejsca noszące Jej imię, zwłaszcza te, które potrzebują nowej budowy, były pobożnie odwiedzane przez wiernych Chrystusa i otrzymały ich wsparcie na ten cel, a sami wierni – wspomożeni pobożnym wstawiennictwem tejże Dziewicy – zasłużyli na otrzymanie nagród wiecznej odpłaty”. Są też wymienione dni, w które te odpusty można było uzyskać.
Dwa dokumenty papieskie pochodzą z 1688 r. Jeden z nich był skierowany do króla Jana III Sobieskiego, a drugi to bulla nadająca biskupstwo warmińskie Janowi Stanisławowi Zbąskiemu. Natomiast czwarta bulla zawiera prowizję dla biskupa pomocniczego Jana Franciszka Kurdwanowskiego (1713). Wszystkie mają zachowane piękne papieskie pieczęcie ołowiane.
Wśród dokumentów wydanych już na Warmii jest jeden z 1359 r., tj. przywilej dla wsi Wójtowo koło Olsztyna. Dwa dokumenty z przełomu wieków XV i XVI dotyczą Kosynia pod Dobrym Miastem; jeden z nich (też z początku XVI w.) to przywilej dla wsi Tuławki.
Dość specyficzne są inne cztery dokumenty z lat 1446–1512. Są to „custodiae census”, stanowiące o dodatkach na rzecz kustodii kapituły fromborskiej, pobieranych od wymienionych w nich osób.
- Dokumenty i dyplomy mają niezwykłą wartość historyczną. W większości zostały one wystawione przez najważniejsze osoby nie tylko w Polsce, ale też w ówczesnej Europie: królów, cesarza i papieży oraz warmińskich biskupów. Posiadają wyjątkową wartość estetyczną. Zawierają bowiem inicjały, tytulaturę, znaki graficzne, podpisy władców i pieczęcie, którymi zajmuje się sfragistyka - wyjaśnił ks. prof. Kopiczko. (PAP)
ali/ lm/
