Uroczystości przed pomnikiem „Polegli-Niepokonani” w rocznicę Powstania Warszawskiego

Uroczystość odbyła się w środę wieczorem przed pomnikiem "Polegli - Niepokonani" na Cmentarzu Powstańców Warszawy w ramach głównych uroczystości obchodów 74. rocznicy Powstania Warszawskiego.

Zastępca szefa Kancelarii Prezydenta Paweł Mucha odczytał list, w którym Andrzej Duda przypomniał, że Powstanie Warszawskie było "największą akcją zbrojnego podziemia w Europie okupowanej przez nazistowskie Niemcy oraz jedną z najbardziej dramatycznych batalii polskiego oręża".

Prezydent zwrócił uwagę, że przez ponad dwa miesiące walk armia Polskiego Państwa Podziemnego dała przykład - jak zaznaczył - "wyjątkowego męstwa i hartu ducha".

"Powstańcy nie ulegli ani miażdżącej przewadze sił nieprzyjaciela, ani pogardzie, z jaką Niemcy i ich sojusznicy łamali nie tylko ówczesne prawo wojenne, ale też podstawowe, uniwersale normy moralne" - napisał prezydent.

Zdaniem Dudy, by wiedzieć, przeciw komu wybuchło powstanie, należy poznać "prawdę o niemieckich zbrodniach w okupowanej Polsce oraz w jej stolicy".

"Rzeź Woli zapisała się w historii jako jedna z największych jednorazowych zbrodni na narodzie polskim w jego dziejach, a także jako jeden z największych i najokrutniejszych masowych mordów na ludności cywilnej podczas II wojny światowej. To wydarzenia, o których jako ludzie i jako Polacy nie potrafimy zapomnieć i nigdy nie zapomnimy" - podkreślił w liście prezydent.

"Wasza walka i wasze cierpienia nie były daremne. Uczynimy wszystko, żeby podobna tragedia już nigdy się nie powtórzyła" - podkreślił Duda.

Podczas uroczystości głos zabrała także uczestniczka Powstania Wanda Tkaczyk-Stawska, która zwróciła uwagę na rolę ludności cywilnej w zrywie. "Prawda o Powstaniu jest taka, że pierwszego dnia nie zdobyliśmy ani jednego obiektu strategicznego. Byliśmy skrwawieni, rozproszeni i ludność cywilna Warszawy przez całą noc (...) leczyła, opatrywała, dawała nam pić, jeść, jednym słowem opiekowała się nami. Ludność cywilna Warszawy opiekowała się jej wojskiem (...), i ona jest głównym bohaterem powstania" - oceniła.

Tkaczyk-Stawska zaapelowała także o pamięć o uczestnikach zrywu. "My, powstańcy, odchodzimy. Musimy odejść. I dlatego bardzo was prosimy, żebyście pamiętali o naszych przyjaciołach, ale przede wszystkim o ludności cywilnej, żeby izba pamięci powstała jak najszybciej, i ściana pamięci; żebyśmy poznali nazwiska tych, którzy tu leżą" - podkreśliła.

Do słów Tkaczyk-Stawskiej odniosła się prezydent stolicy Hanna Gronkiewicz-Waltz, która przypomniała, że konkurs na opracowanie koncepcji architektonicznej izby pamięci ogłoszony został w 2015 r.

"Koncepcja architektoniczna składa się z izby pamięci przy Cmentarzu Powstańców Warszawy na Woli. Następnie trzeba było zmienić miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, i po procedurze zmian w maju tego roku, nastąpiła już prawomocna uchwała Rady Warszawy; po tym zarządziłam, że zrealizuje to Stołeczny Zarząd Rozbudowy Miasta" - mówiła Gronkiewicz-Waltz.

Prezydent stolicy zapowiedziała, że wkrótce zostanie podpisana umowa z projektantem, który wykona projekt budowlany. "Myślę, że wspólnymi siłami, krok po kroku, ta izba pamięci powstanie i to będzie takie żywe świadectwo tych, którzy tutaj zginęli" - zaznaczyła Gronkiewicz-Waltz i przypomniała, że "tutaj są pochowane szczątki osób praktycznie z całej Warszawy".

Uroczystości zakończyły się apelem pamięci oraz złożeniem kwiatów przed pomnikiem.

Na Cmentarzu Powstańców Warszawy spoczywają szczątki i prochy ponad 104 tys. głównie cywilnych i wojskowych ofiar powstania; w dużej mierze bezimiennych, ekshumowanych po wojnie z licznych mogił na ulicach, skwerach i podwórkach Warszawy.

Cmentarz został założony w 1945 r. Był drugą nekropolią obok Powązek, gdzie po wojnie grzebano szczątki mieszkańców Warszawy. Szczątki spoczęły w 177 zbiorowych mogiłach. W 1973 r. odsłonięto na cmentarzu pomnik "Polegli - Niepokonani" projektu Gustawa Zemły.(PAP)

autorzy: Nadia Senkowska, Marek Sławiński

nak/ masl/ mhr/