Wieniec przed Pomnikiem Czynu Powstańczego na Górze Świętej Anny (Opolskie) złożył we wtorek późnym popołudniem prezydent Andrzej Duda.
Po złożeniu wieńca witany oklaskami prezydent przez kilka minut pozował do zdjęć z widzami. Wcześniej tego dnia spotkał się z mieszkańcami Strzelec Opolskich; nieopodal wsi Barut złożył też kwiaty przed pomnikiem żołnierzy zamordowanych po wojnie przez UB.
Góra Świętej Anny od wieków pozostaje miejscem kultu religijnego. Budowę kościoła pod wezwaniem tej świętej rozpoczęto tam w 1485 r., a konsekracja rozbudowanej już świątyni miała miejsce w 1673 r. (obecnie nosi ona godność bazyliki mniejszej). Ponad 350 lat temu w to miejsce sprowadzono zakon franciszkanów.
Góra Świętej Anny to też miejsce najpoważniejszych starć III powstania śląskiego, jakie miały miejsce między 21 a 26 maja 1921 r. Co roku, w maju, odbywają się tam uroczystości upamiętnienia tych wydarzeń. W całym III powstaniu śląskim wzięło udział ok. 60 tys. Polaków - 1218 spośród nich poległo, 794 odniosło rany.
W połowie lat 30. ub. wieku hitlerowskie władze postanowiły przebudować znajdujący się u podnóża Góry Świętej Anny kamieniołom na amfiteatr (z 7 tys. miejsc siedzący i ok. 20 tys. stojących), natomiast nad 30-metrowym urwiskiem amfiteatru postawiono mauzoleum ku czci ok. 50 poległych tam w 1921 r. Niemców.
W 1945 r. mauzoleum zostało wysadzone, a polskie władze zdecydowały o wybudowaniu w tym miejscu nowego pomnika upamiętniającego powstańców śląskich. W 1946 r. wybrano projekt Xawerego Dunikowskiego. Pomnik – m.in. po późniejszych zmianach koncepcji związanych z uwzględnieniem historii walk o polskość Śląska – został ostatecznie odsłonięty w 1955 r. zyskując nazwę Pomnik Czynu Powstańczego.
Monument składa się z czterech połączonych u szczytu pylonów liczących od podstawy 11 metrów, ustawionych na postumencie. Na pylonach widnieją sceny ilustrujące historię walki o polskość Śląska: wojownicy z (błędnym historycznie) napisem Niemcza 950, ruszający do boju powstańcy śląscy, protestujący śląscy robotnicy, strajk szkolny w 1934 r. (faktycznie takiego nie było), gwałty germańskie na ludności Śląska, Armia Czerwona i Ludowe Wojsko Polskie oraz międzynarodowa manifestacja na rzecz pokoju na świecie.
W 1983 r. Górę Świętej Anny odwiedził papież Jana Pawła II, w wygłoszonej tam homilii wspominając "wszystkich, którzy tutaj wówczas (w czasie powstań śląskich) utracili życie".
W ostatnich latach uroczystości rocznic III powstania śląskiego przy pomniku różne środowiska organizowały w terminach bądź odnoszących się do daty wybuchu samego zrywu, bądź też rozpoczęcia bitwy o Górę Świętej Anny. Dwa lata temu przedstawiciele marszałka woj. opolskiego wyjaśniali, że gdy wojewódzkie obchody odbywały się 3 maja, często zakłócali je narodowcy i uwaga skupiała się na nich, a nie na ważnej rocznicy i pamięci powstańców.
III powstanie śląskie wybuchło w nocy z 2 na 3 maja 1921 r. Trwało dwa miesiące. Było ostatnim z trzech zbrojnych zrywów polskiej ludności na Śląsku w latach 1919-21, gdy ważyła się sprawa przynależności państwowej obszaru należącego wcześniej do państwa niemieckiego.
Mający to określić plebiscyt odbył się 20 marca 1921 r. W głosowaniu dopuszczono udział osób, które wcześniej wyemigrowały ze Śląska - z Niemiec przyjechało 182 tys. emigrantów, z Polski - 10 tys. Głosowało ok. 97 proc. uprawnionych, z czego ok. 19 proc. stanowili wcześniejsi emigranci.
Przynależność do Polski wybrała mniejszość - 40,3 proc., a komisja plebiscytowa zdecydowała o przyznaniu prawie całego obszaru Niemcom. Dlatego wcześniejsze pojedyncze strajki przekształciły się 2 maja w strajk generalny, a w nocy z 2 na 3 maja zaczęło się powstanie. Na jego czele stanął znany działacz społeczny, wcześniej komisarz plebiscytowy Wojciech Korfanty. Powstańcy opanowali prawie cały obszar plebiscytowy, później broniąc go przed siłami niemieckimi. Najpoważniejsze starcia miały miejsce właśnie w okolicach Góry św. Anny.
W wyniku powstania zdecydowano o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska. Z obszaru plebiscytowego do Polski przyłączono 29 proc. obszaru i 46 proc. ludności. W Polsce znalazły się m.in. Katowice, Świętochłowice, Królewska Huta (obecny Chorzów), Rybnik, Lubliniec, Tarnowskie Góry i Pszczyna.(PAP)
mtb/ par/ gma/
