Trasa W-Z, wjazd do tunelu w kierunku Pragi. Warszawa 09.1949. Fot. PAP/CAF/S. Dąbrowiecki
W 1949 roku oddano do użytku pierwszy duży trakt komunikacyjny powojennej Warszawy - Trasę W-Z (Trasa Wschód - Zachód) oraz Most Śląsko-Dąbrowski, będący jej częścią. Głównym celem trasy było połączenie dzielnic: Pragi Północ, Śródmieścia oraz Woli.
Koncepcja budowy Trasy W-Z pojawiła się w 1946 roku. Latem 1947 roku gotowy był wstępny projekt trasy. 4 lipca tego samego roku architekci przedstawili makietę trasy władzom państwowym, m.in. prezydentowi Bolesławowi Bierutowi, który zaakceptował jej plan.
Budowę Trasy W-Z rozpoczęto w październiku 1947 roku, a zakończono już po dwudziestu miesiącach - 17 lipca 1949 roku. Uroczyste otwarcie trasy, z wielką pompą i przecięciem wstęgi przez prezydenta Bieruta odbyło się 22 lipca. W chwili otwarcia trasę nazwano Aleją gen. Karola Świerczewskiego.
Trasa W-Z była prestiżowym przedsięwzięciem ówczesnych władz komunistycznych, a czas w jakim ją wykonano powodem do dumy, przyczynił się on do powstania potocznego określenia - "warszawskie tempo".
"Wiele można by dyskutować na temat różnych błędów czy to w szczegółach rozwiązania urbanistycznego czy architektonicznego, czy w szczegółach technicznych (...). Dyskusje te jednak nie mogą zmienić faktu, że trasa W-Z dzięki ofiarności całego społeczeństwa, dzięki ofiarności załogi budowniczych Trasy W-Z została wykonana niezwykle szybko, został wykonana dobrze i starannie, że jest piękna" - tak o trasie w dniu jej otwarcia pisała "Stolica".
"Wiele można by dyskutować na temat różnych błędów czy to w szczegółach rozwiązania urbanistycznego czy architektonicznego, czy w szczegółach technicznych (...). Dyskusje te jednak nie mogą zmienić faktu, że trasa W-Z dzięki ofiarności całego społeczeństwa, dzięki ofiarności załogi budowniczych Trasy W-Z została wykonana niezwykle szybko, został wykonana dobrze i starannie, że jest piękna. Zakończenie trasy jest wielkim sukcesem ustroju politycznego i gospodarczego naszego kraju, władzy ludowej kierującej życiem naszego kraju" - tak o trasie w dniu jej otwarcia 22 lipca 1949 roku pisała "Stolica" (nr 30/31).
Przy budowie Trasy W-Z pracowało na stałe 8 tys. osób, w tym około stu inżynierów i projektantów. Ogólny projekt przygotowała Pracownia W-Z, w skład której wchodzili Józef Sigalin, Stanisław Jankowski, Jan Knothe i Zygmunt Stępiński.
Wykonawcami trasy były dwa przedsiębiorstwa: Mostostal, który odpowiadał za budowę wschodniej części trasy i Betonstal - odpowiedzialny za zachodni odcinek. "Można śmiało powiedzieć, że socjalistyczna organizacja budowy znalazła przy realizacji Trasy W-Z pełne zastosowanie i dała wspaniałe osiągnięcia" - napisał w 1949 roku w "Stolicy" (nr 30/31) Michał Rojowski - naczelny dyrektor firmy Betonstal.
Trasę poprowadzono ze wschodu na zachód (stąd skrót W-Z) na długości siedmiu kilometrów - od ul. Radzymińskiej na Pradze do ul. Młynarskiej na Woli. Arteria wchłonęła istniejące tu wcześniej ulice: Zygmuntowską na prawym i Leszno na lewym brzegu Wisły. Przebiła się przez skarpę przy Starym Mieście i zabudowę na zachód od ul. Miodowej.
Trasa W-Z biegnie Aleją Solidarności od skrzyżowania z ulicą Młynarską przecinając kolejno m.in. ulice: Towarową, Żelazną, Aleje Jana Pawła II, Marszałkowską, Bielańską, Kapucyńską i Nowy Przejazd. Następnie trasa przebiega tunelem pod Placem Zamkowym i dalej, jako Most Śląsko-Dąbrowski, biegnie na wschód, krzyżując się z Nowym Zjazdem i ulicą Grodzką po czym przebiega nad Wisłą i Wybrzeżem Helskim. W dalszym, praskim odcinku, znów jako Aleja Solidarności trasa krzyżuje się z ulicami: Sierakowskiego (tworząc Plac Weteranów 1863 r., Jagiellońską, Targową i kończy się na Szwedzkiej.
Ważną częścią Trasy W-Z jest wspomniany Most Śląsko-Dąbrowski, który oddano do użytku razem z Trasą W-Z. Do budowy mostu wykorzystano ocalałe filary Mostu Aleksandryjskiego z 1864 roku, znanego bardziej jako Most Kierbedzia (od nazwiska konstruktora). W 1915 roku Most został zniszczony przez wojska rosyjskie, a podczas II wojny światowej, 13 września 1944 roku wysadzony w powietrze. Autorami projektu odbudowanego po wojnie mostu byli inżynierowie ze Śląska, a wykonawcami śląscy górnicy i hutnicy z Zagłębia Dąbrowskiego, dlatego most nazwano na ich cześć Mostem Śląsko-Dąbrowskim.
Most ma 527 m długości i 21 m szerokości. Na jego prawej i lewej balustradzie znajdują się tablice pamiątkowe. Jedna z nich poświęcona jest pamięci dwóch uczestników akcji na Kutscherę, którzy osaczeni 1 lutego 1944 roku - skoczyli z mostu Kierbedzia do Wisły, nie chcąc wpaść w ręce Niemców. Druga upamiętnia walki na przyczółku mostowym z 13 na 14 września 1944 roku.
Atrakcją Trasy W-Z były pierwsze w Polsce ruchome schody łączące Aleję Solidarności z Placem Zamkowym. (PAP)
wal/ mjs/ ls/ jbr/
