Pomnik Jana Piwnika "Ponurego" na rynku w Wąchocku. Fot. PAP/P. Polak
Uroczystości na leśnej polanie na Wykusie, nabożeństwa, panel historyczny, wspólne śpiewanie pieśni patriotycznych i marszobiegi złożą się na wydarzenia upamiętniające żołnierzy Armii Krajowej, walczących pod komendą Jana Piwnika ps. Ponury i Eugeniusza Kaszyńskiego ps. Nurt.
Trzydniowe uroczystości rozpoczną się w piątek w Starachowicach, a zakończą w niedzielę w Wąchocku.
Głównymi organizatorami przedsięwzięcia są Środowisko Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej „Ponury” - „Nurt” oraz Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej - Obwód Świętokrzyski.
Wydarzenie rozpocznie w piątek po południu panel historyczny w Starostwie Powiatowym w Starachowicach, poświęcony dziejom Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej „Ponury” - „Nurt”, w 60. rocznicę jego powstania. Uczestnicy spotkają się także wieczorem przy ławeczce Zdzisława Rachtana ps. Halny, upamiętniającą wieloletniego szefa organizacji. Rachtan, żołnierz zgrupowania partyzanckiego „Ponurego”, po II wojnie światowej zabiegał o pamięć o żołnierzach AK. Odbędzie się także wspólne śpiewanie pieśni patriotycznych.
W sobotę zaplanowano spotkanie na polanie na Wykusie, w lasach siekierzyńskich. Uroczystości są tu organizowane co roku ok. 16 czerwca, kiedy przypada rocznica śmierci legendarnego przywódcy partyzantów, mjr. Jana Piwnika „Ponurego”. Na Wykusie - w mateczniku partyzantów - znajduje się kapliczka Matki Boskiej Bolesnej oraz grób następcy „Ponurego”, mjr Eugeniusza Kaszyckiego „Nurta”. Odbędzie się polowa msza św. i apel poległych. Odznaczeni zostaną najbardziej zasłużeni świętokrzyscy policjanci, których patronem jest „Ponury”. Będzie można obejrzeć przedstawienie „Dom w Janowicach” poświęcone powrotowi „Ponurego” w rodzinne strony. Całość zakończy harcerskie ognisko.
W niedzielę w Miejsko-Gminnym Ośrodku Kultury w Wąchocku o działalności Cezarego Chlebowskiego - autora książki o „Ponurym” i partyzantach pt. „Pozdrówcie Góry Świętokrzyskie” - będzie opowiadał dr Marek Jedynak z kieleckiej delegatury Instytutu Pamięci Narodowej. Ten reportaż historyczny wydano po raz pierwszy w 1968 r. W opactwie cystersów, gdzie znajduje się grób „Ponurego”, odbędzie się msza św., a po nabożeństwie – defilada pod pomnik Piwnika na wąchockim rynku. Odsłonięty w 1984 r. monument był pierwszym w powojennej Polsce pomnikiem tego dowódcy.
W ramach przedsięwzięcia zaplanowano też marszobieg ze Starachowic na Wykus, upamiętniający żołnierzy AK oraz biegi dla dzieci i młodzieży przy zalewie w Wąchocku.
Uroczystości objął honorowym patronatem prezydent RP Andrzej Duda.
Jan Piwnik „Ponury” (1912-1944) był oficerem rezerwy Wojska Polskiego i funkcjonariuszem Policji Państwowej. W lutym 1940 r. dostał się do Francji, a stamtąd do Wielkiej Brytanii. Wrócił do Polski w nocy z 7 na 8 listopada 1941 r. jako cichociemny. Wsławił się brawurową akcją uwolnienia więźniów z niezwykle czujnie strzeżonego więzienia w Pińsku.
Następnym terenem jego działań była jego rodzinna ziemia świętokrzyska – po reorganizacji struktur AK został komendantem „Kedywu” Okręgu Radomsko-Kieleckiego AK. Jako dowódca największej i najaktywniejszej siły partyzanckiej w okupowanej Polsce, dał się poznać jako świetnie wyszkolony żołnierz znający zasady walki dywersyjnej. Był organizatorem wielu udanych akcji, bezwzględnie zwalczającym konfidentów i zdrajców. Po konflikcie „Ponurego” z Komendą Okręgu, przeniesiono go do Okręgu Nowogródzkiego. Tam zginął 16 czerwca 1944 r., podczas walki o strażnicę, niedaleko osiedla Jewłasze. W Góry Świętokrzyskie powrócił po 43 latach - w 1987 r. jego prochy sprowadzono do klasztoru oo cystersów w Wąchocku. Zorganizowane w czerwcu 1988 r. trzydniowe uroczystości pogrzebowe, zgromadziły tysiące ludzi.
Eugeniusz Kaszyński „Nurt” (1909-1976) po maturze wstąpił do Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty, później rozwijał karierę wojskową. Brał udział w wojnie obronnej we wrześniu 1939 r. Internowany w obozie na Węgrzech, dostał się do Francji, gdzie w 1940 r. walczył w kampanii francuskiej. Po kapitulacji uciekł do Wielkiej Brytanii, gdzie wyszkolono go na skoczka spadochronowego.
Jako cichociemny został zrzucony do Polski w nocy z 1 na 2 października 1942 r. Dostał przydział do Okręgu Radomsko-Kieleckiego AK i po pojawieniu się tam „Ponurego” został jego zastępcą. Po przeniesieniu Piwnika na Nowogródczyznę, przejął jego oddziały i dowodził nimi, aż do rozwiązania AK. Po wojnie wyjechał do Anglii, gdzie pracował fizycznie. Do końca życia wspierał finansowo najbardziej potrzebujących, żyjących w ubóstwie i upadających na zdrowiu swoich towarzyszy broni. Zmarł 24 marca 1976 r. Zgodnie z jego wolą, prochy zostały sprowadzone do Polski i złożone na Wykusie w 1994 r.
Partyzanci „Ponurego” i „Nurta” pod II wojnie światowej wciąż utrzymywali ze sobą kontakt, a oficjalnie spotkali się na Wykusie 15 września 1957 r. Odsłonięto wówczas kapliczkę Matki Boskiej Bolesnej. Od tej pory spotkania żołnierzy organizowano co roku – początkowo jesienią, później w czerwcu. Środowisko weteranów zaczęło rozbudowywać swoją działalność, skupiając się nie tylko na spotkaniach we własnym gronie, ale kierując się także w stronę młodszych pokoleń. Stawiano pomniki i tablice pamiątkowe, organizowano spotkania z młodzieżą, angażowano środowisko harcerskie, odbywały się sesje naukowe i wykłady.(PAP)
ban/ itm/
