Natan Szarański. 2008 r. Fot. PAP/EPA
Były więzień sowieckich łagrów Natan Szaranski i rosyjskie stowarzyszenie Memoriał zostali wyróżnieni w czwartek (piątek czasu polskiego) Medalami Wolności Trumana-Reagana przez amerykańską Fundację Pamięci Ofiar Komunizmu.
Uroczystość odznaczenia medalami miała miejsce w głównym holu waszyngtońskiej Union Station, nadal aktywnej reprezentacyjnej stacji kolejowej i metra otwartej w 1907 r. Wzięli w niej udział dyplomaci z państw, które w swojej historii przeżyły dekady realnego komunizmu, dawni działacze opozycji antykomunistycznej oraz amerykańscy politycy. Władze Polski reprezentowała sekretarz stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów senator Anna Maria Anders.
Medale Wolności Trumana-Reagana są przyznawane przez Fundację Pamięci Ofiar Komunizmu (Victims of Communism Memorial Foundation - VOC) od 1999 r. "osobom i instytucjom, które całym swoim życiem manifestują swoje oddanie wolności i demokracji oraz sprzeciwiają się komunizmowi i wszelkim formom tyranii".
Pomysłodawcy nazwy medali VOC świadomie wybrali na "patronów" tego wyróżnienia byłych prezydentów reprezentujących amerykańskich Demokratów oraz Republikanów, Harry'ego Trumana (1945-1953) oraz Ronalda Reagana (1981-1989). Ma to podkreślać, że amerykańska polityka w okresie "zimnej wojny" - najdłuższej i najkosztowniejszej wojny w historii Stanów Zjednoczonych - miała ponadpartyjny charakter i cieszyła się poparciem zdecydowanej większości amerykańskiego społeczeństwa.
"+Zimna wojna+ została wygrana nie dzięki działaniom polityków, ale dzięki temu, że zwykli Amerykanie intuicyjnie wyczuwali, że komunizm oznacza niewolnictwo i że Ameryka mimo wszystkich jej wad jest bastionem wolności" - zauważył podczas wystąpienia na dwudniowej konferencji Fundacji Pamięci Ofiar Komunizmu historyk idei prof. Alan Charles Kors z Uniwersytetu Pensylwanii.
Zdaniem uczestników ceremonii wyróżnienie Medalem Wolności Natana Szaranskiego i Stowarzyszenia Memoriał było jednym z najlepszych wyborów w historii VOC.
Szaranski, urodzony w Doniecku jako Anatoli Szczaranski (po osiedleniu się w Izraelu przyjął hebrajskie imię Natan i skrócił nazwisko na Szaranski), w latach 70-tych. ubiegłego stulecia był współtwórcą ruchu tzw. refusników (od ang. to refuse - odmówić), Żydów z ZSRR, którym radzieckie władze odmówiły emigracji z kraju.
W 1976 r. został aresztowany i oskarżony o szpiegostwo na rzecz USA. Dwa lata później, po 16 miesiącach przesłuchań w areszcie śledczym KGB Lefortowo, otrzymał wyrok 13 lat ciężkich robót. Przez dziewięć lat był więźniem obozu pracy Perm 35, jednego z najcięższych w "archipelagu Gułag".
Po międzynarodowych zabiegach, w tym osobistych naciskach prezydentów USA Jimmy'ego Cartera oraz Ronalda Reagana, ówczesny przywódca sowiecki Michaił Gorbaczow w 1986 r. zgodził się na wymianę Szaranskiego i trzech innych więźniów na pięciu agentów państw bloku wschodniego, skazanych za szpiegostwo na Zachodzie.
Stowarzyszenie Memoriał powstało z inicjatywy m.in Andrieja Sacharowa w celu dokumentowania represji stalinowskich, badań nad najnowszą historią Rosji i wypełniania jej "białych plam". Memoriał za swoje badania zbrodni stalinowskich jest m.in. wyróżniony przez radę Polskiej Fundacji Katyńskiej Medalem Dnia Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej.
W poprzednich latach Medale Wolności otrzymali m.in. pierwszy przywódca niepodległej Litwy Vytautas Landsbergis, papież Jan Paweł II, Lech Wałęsa, Anna Walentynowicz, b. prezydent Czechosłowacji oraz Czech Vaclav Havel, generał Edward Rowny, premier Węgier Victor Orban oraz b. minister obrony USA Donald Rumsfeld.
Wręczenie Medali Wolności w położonej kilka kroków od Kapitolu Union Station, nazywanej "westybulem amerykańskiej stolicy", było ostatnim wydarzeniem z serii imprez, jakimi VOC w tygodniu 100-lecia rocznicy wybuchu rewolucji październikowej starała się przypomnieć Amerykanom o krwawych żniwach komunizmu na całym świecie.
Największe znaczenie miała zakończona w czwartek dwudniowa konferencja naukowa zatytułowana "Refleksje nad wiekiem spustoszenia" (ang. Reflections on a Ravaged Century"), którą zorganizowała VOC wspólnie z konserwatywnym Instytutem Hoovera Uniwersytetu Stanforda w salach Biblioteki Kongresu.
Z Waszyngtonu Tadeusz Zachurski (PAP)
tzach/ mobr/ mal/
