Uroczystości upamiętniające 75. rocznicę likwidacji żydowskiego getta pod Pomnikiem Ofiar Getta w Częstochowie. Fot. PAP/W. Deska
Złożeniem kwiatów pod Pomnikiem Ofiar Getta częstochowianie upamiętnili w piątek 75. rocznicę likwidacji tamtejszego żydowskiego getta. Od 22 września 1942 r. w ciągu nieco ponad dwóch tygodni Niemcy wywieźli do obozu zagłady w Treblince ok. 40 tys. Żydów.
Jak poinformowało PAP biuro prasowe częstochowskiego magistratu, ze względu na pogodę zrezygnowano z przemówień, złożono jedynie kwiaty.
Powstały w 2009 r. Pomnik Ofiar Getta znajduje się na terenie dawnej rampy kolejowej na częstochowskim Umschlagplatzu – przy dzisiejszej ul. Strażackiej. Inicjatorem budowy i fundatorem pomnika jest urodzony w Częstochowie biznesmen i społecznik żydowskiego pochodzenia oraz honorowy obywatel tego miasta Zygmunt Rolat.
Podczas okupacji Rolat trafił do częstochowskiego getta, skąd został deportowany do pracy w obozie Hasag w miejscowości Pelcery. Zaraz po wojnie wyemigrował do USA, ukończył studia i zajął się rozwijaniem firmy transportowej. Od lat 60. angażuje się w przywracanie pamięci o polskich Żydach.
W 1939 r. w Częstochowie mieszkało 28 tys. Żydów. Później do miasta przybyli też Żydzi z terenów wcielonych do Rzeszy, przywożono także ludność żydowską z okolicznych miejscowości.
Getto w Częstochowie powstało wiosną 1941 r. i obejmowało północno-wschodni obszar centrum miasta, w dużej części pokrywający się z terytorium przedwojennej dzielnicy żydowskiej. To od północy ul. Kawia, od południa ul. Strażacka, od wschodu rzeka Warta, a od zachodu - tory kolejowe.
Po powstaniu getta Żydzi z innych części miasta zmuszeni byli do przesiedlenia się na ten teren. Jednocześnie dzielnicę żydowską musieli opuścić wszyscy wcześniej mieszkający tam Polacy. W getcie mieszkali Żydzi z samej Częstochowy oraz z okolicznych miejscowości; przed likwidacją było to ok. 48 tys. osób.
Likwidacja getta rozpoczęła się 22 września 1942 r. Na obecnym pl. Daszyńskiego Niemcy przeprowadzili selekcję wysiedlonych z getta Żydów, zostawiając ok. 5 tys. osób zdatnych do pracy. Ci następnie zostali osiedleni na terenie tzw. małego getta (istniejącego do 1943 r. w granicach Starego Miasta) i przymusowo pracowali m.in. w fabryce niemieckiej firmy Hasag.
Resztę prowadzono na rampę przy ul. Strażackiej, skąd w towarowych wagonach wywieziono do obozu zagłady w Treblince. Likwidacja częstochowskiego, "dużego" getta trwała do 8 października. Żydzi, którzy zginęli podczas samej likwidacji, zostali pochowani w masowych grobach.
Na terenie Częstochowy znajduje się założony na początku XIX wieku przez gminę żydowską cmentarz. To jedna z największych takich nekropoli w Polsce – z ok. 5 tys. macew i grobów. Na niektórych nagrobkach zobaczyć można jeszcze ślady oryginalnych polichromii.
Na cmentarzu znajdują się m.in. masowy grób 127 osób zamordowanych w 1943 r. przez hitlerowców - byli to głównie lekarze, inżynierowie, adwokaci i nauczyciele z rodzinami; zbiorowa mogiła członków Żydowskiej Organizacji Bojowej, którzy polegli w 1943 r. w bunkrze na terenie getta częstochowskiego.
Agnieszka Kliks-Pudlik (PAP)
akp/ agz/
