Akcja „Światełko pamięci dla Cmentarza Łyczakowskiego” 2017 na Cmentarzu Orląt Lwowskich. Fot. PAP/D. Delmanowicz
Ponad 30 tys. zniczy zapalą w piątek, w Dniu Wszystkich Świętych, wolontariusze na nekropoliach we Lwowie w ramach akcji Światełko Pamięci dla Cmentarza Łyczakowskiego.
Akcja, która odbywa się od 2003 r., organizowana jest przez Polaków mieszkających we Lwowie, konsulat generalny RP oraz Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Na Cmentarzu Łyczakowskim w piątek odbędzie się także doroczna modlitwa pojednania ukraińsko-polskiego.
„Nie ma polskiej organizacji we Lwowie, która nie włączyłaby się w tę akcję. Uczestniczą w niej szkoły, harcerze, teatr, seniorzy. Na każde miejsce pochówku przewidziany jest znicz, a do tego dołączają znicze, które przywożone są siłami społecznymi z Polski” - powiedziała PAP konsul generalna we Lwowie Eliza Dzwonkiewicz.
Znicze rozstawiane są nie tylko na Cmentarzu Łyczakowskim, lecz również na innych nekropoliach lwowskich. Płoną na wszystkich grobach niezależnie od narodowości i wyznania pochowanych w nich osób.
Prof. Nicieja: Najpiękniejszy jest Cmentarz Łyczakowski we Lwowie...
„Ponieważ nasze znicze są w barwach biało-czerwonych, na grobach ukraińskich staramy się zapalać znicz w jednym kolorze. Nie spotykamy się tutaj z żadną niechęcią, wręcz przeciwnie: władze lokalne nam sprzyjają. Akcja cieszy się dużym zainteresowaniem i może nie będzie nadużyciem, jeżeli powiem, że mieszkańcy Lwowa z takim podziwem patrzą na tę naszą aktywność” - podkreśliła.
„Jest to takie zobowiązanie moralne z naszej strony, bo oprócz tego, że dbamy o to, by miało to taki wymiar, to każdy z nas powinien mieć świadomość, że w czasach sowieckich te nekropolie często były niszczone, celowo zaniedbywane i wydaje mi się, że ta skala, odruch serca wynika z tego, że wiemy, jaka była historia i chcemy pokazać, że nie godzimy się na pewne barbarzyńskie zwyczaje i że cywilizacja zachodnia dba o godne upamiętnienie osób, które odeszły, a którym tak wiele zawdzięczamy” - oświadczyła konsul Dzwonkiewicz.
W piątek po południu na Cmentarzu Łyczakowskim odprawiona zostanie rzymskokatolicka msza święta, a tuż po niej odbędzie się modlitwa pojednania ukraińsko-polskiego. Zapraszając na nią, dyrektor Lwowskiej Galerii Sztuki Taras Wozniak wyjaśnił, że jej uczestnicy będą wspólnie modlili się nad ukraińskimi i polskimi grobami wojskowymi.
„Tradycję tę zapoczątkowali, pobłogosławili i niejednokrotnie w niej uczestniczyli kardynał Lubomyr Huzar i kardynał Marian Jaworski. W ten sposób świadczymy o naszej gotowości do wzajemnego przebaczenia, pojednania między narodami oraz o pragnieniu budowania wspólnej Europy” - napisał Wozniak w sieciach społecznościowych.
Cmentarz Łyczakowski, założony w 1786 r., jest jednym z najstarszych istniejących do dziś cmentarzy w Europie i jedną z największych polskich nekropolii. Powstał cztery lata przed warszawskimi Powązkami i 15 lat przed wileńską Rossą. Położony na malowniczych wzgórzach, wśród starych drzew, jest nie tylko miejscem pochówku zmarłych, lecz także wielką galerią rzeźb nagrobnych, obelisków i kaplic, zbudowanych w najróżniejszych stylach.
Znajdują się tu mogiły wielu wybitnych Polaków m.in. Marii Konopnickiej i Gabrieli Zapolskiej, matematyka Stefana Banacha i malarza Artura Grottgera, poety Seweryna Goszczyńskiego, a także okazałe grobowce zasłużonych lwowskich rodzin Barczewskich i Morawskich.
Spoczywają tu przedstawiciele czterech pokoleń bojowników o wolność i niepodległość Polski: uczestnicy insurekcji kościuszkowskiej, żołnierze napoleońscy, uczestnicy powstań - listopadowego i styczniowego, obrońcy Lwowa.
Wśród grobów zasłużonych Ukraińców znajduje się mogiła pisarza Iwana Franki, śpiewaczki operowej Salomei Kruszelnickiej i kompozytora Stanisława Ludkewycza.
45. rocznica likwidacji przez Sowietów Cmentarza Orląt Lwowskich
We wschodniej części Cmentarza Łyczakowskiego, na stokach wzgórz, znajduje się Cmentarz Obrońców Lwowa, znany także jako Cmentarz Orląt, na którym spoczywają Polacy polegli w obronie Lwowa w czasie wojny polsko-ukraińskiej w latach 1918-19 i w czasie wojny polsko-bolszewickiej z 1920 r. Pochowanych jest tam blisko 3 tys. żołnierzy, głównie chłopców - stąd nazwa Cmentarz Orląt.
Nad cmentarzem dominuje położona na szczycie wzniesienia kaplica Obrońców Lwowa, zbudowana w kształcie rotundy. Poniżej znajdują się katakumby, w których spoczywa 72 bohaterów, poległych w pierwszych dniach listopada 1918 roku. Obok nich zlokalizowano pomnik lotników amerykańskich, którzy w polskich mundurach walczyli w armii polskiej oraz pomnik ku czci Francuzów poległych w obronie Polski.
Po II wojnie światowej Cmentarz Orląt władze ZSRR zmieniły w wysypisko śmieci. W latach 70. zburzono kolumnadę, część mogił zrównano z ziemią, a na innych zbudowano asfaltową drogę. W katakumbach otwarto zakład kamieniarski, a gruz z nagrobków posłużył za fundament stawianego we Lwowie pomnika Lenina.
Prace porządkowe i renowacyjne na Cmentarzu Orląt zaczęły się po 1989 r. Ponowne otwarcie nekropolii, które nastąpiło w czerwcu 2005 r., poprzedziło wiele lat uzgodnień i negocjacji między władzami Polski i Ukrainy, dotyczących m.in. treści napisu na płycie głównej i nagrobkach.
Znicze zapłoną także na założonym w 1883 roku Cmentarzu Janowskim we Lwowie. Znajduje się na nim m.in. mogiła znanego z pomocy potrzebującym rzymskokatolickiego metropolity lwowskiego abpa Józefa Bilczewskiego - w 2005 r. Benedykt XVI ogłosił go świętym.
Światełka pamięci pojawią się również na innych ważnych dla Polski cmentarzach na Ukrainie. Jest to m.in. cmentarz w Bykowni pod Kijowem oraz cmentarz w charkowskich Piatichatkach, na których pochowane są ofiary zbrodni katyńskiej.
W samym Kijowie liczne polskie groby znajdują się na cmentarzu Bajkowa. Spoczywa tam m.in. zmarły w 1921 r. malarz Wilhelm Kotarbiński, prezydent Kijowa w latach 1860-63 i założyciel Towarzystwa Polskiego Józef Zawadzki oraz polski księgarz i wydawca Leon Idzikowski. Na cmentarzu Bajkowa pochowani są też żołnierze Wojska Polskiego z roku 1920.
Polskie groby znajdują się również na innych cmentarzach w stolicy Ukrainy, m.in. w dzielnicy Darnica, gdzie pochowani są polegli w czasie II wojny światowej żołnierze I Armii Wojska Polskiego.
W Dniu Wszystkich Świętych Polacy na Ukrainie odwiedzają cmentarz polski w Żytomierzu. W mieście, gdzie żyje jedna z największych społeczności polskich na Ukrainie, znajdują się groby znanych rodów szlacheckich, m.in. mogiły rodziców słynnego pianisty i premiera II Rzeczypospolitej Ignacego Jana Paderewskiego oraz rodziny kompozytora Stanisława Moniuszki.
Z Kijowa Jarosław Junko (PAP)
jjk/ kar/
