Na terenie wspólnoty autonomicznej Nawarry w północnej Hiszpanii odkryto wspólną mogiłę ofiar wojny domowej w tym kraju (1936-39). Eksperci twierdzą, że mogą być w niej złożone ciała kilkudziesięciu osób. Na mogiłę natrafiono w pobliżu miejscowości Burutain.
Dziennik “Nueva Tribuna”, powołujący się na badania laboratorium kryminalnego policji Nawarry, twierdzi, że śledczy wciąż nie ustalili dokładnej liczby złożonych w zbiorowym grobie osób.
Gazeta zaznacza, że chodzi o zwłoki osób osadzonych w twierdzy w forcie San Cristobal, z której 22 maja 1938 r. uciekło blisko 800 przeciwników gen. Franco. Ponad 200 z nich zostało zabitych podczas ucieczki w okolicach miejscowości Burutain.
W latach 2007-2010 natrafiono na wspólne mogiły uciekinierów z San Cristobal na terenie cmentarza w Burutain. Patolodzy i historycy zidentyfikowali wówczas 131 ofiar masakry. Wiele z nich pochodziło z terenów dzisiejszej wspólnoty autonomicznej Kastylii i Leonu.
Na terenie Hiszpanii prowadzonych jest obecnie kilka dużych projektów poszukiwawczych dotyczących zbiorowych mogił z okresu wojny domowej. W marcu br. na cmentarzu Utrera w Sewilli na południu kraju znaleziono grób, w którym były złożone ciała pięciu mężczyzn i kobiety. Według badaczy znalezione zwłoki należą do osób zabitych w 1936 r., czyli na początku konfliktu.
Pomimo upływu blisko osiemdziesięciu lat od zakończenia wewnętrznego konfliktu w Hiszpanii historykom nadal nie udało się precyzyjnie określić liczby wszystkich ofiar wojny. W kraju trwają też spory dotyczące możliwości ekshumacji zabitych.
Pod koniec kwietnia br. przeprowadzono ekshumacje ciał czterech ofiar wojny domowej złożonych w położonym koło Madrytu mauzoleum Doliny Poległych (Valle de los Caidos). Przeniesienie zwłok, zarówno zwolenników, jak i przeciwników frankistów, było efektem bezprecedensowej zgody sądu na prośbę rodzin wnioskujących o zmianę pochówku.
Valle de los Caidos, zwany oficjalnie Narodowym Pomnikiem Świętego Krzyża w Dolinie Poległych, upamiętnia ofiary wojny domowej w Hiszpanii od 1958 r. Jego budowę 50 km na północny zachód od Madrytu zadekretował generał Franco w 1940 r.
W mauzoleum Doliny Śmierci, które jest największym miejscem pochówku ofiar wojny domowej, złożono ponad 33 tys. ofiar wojny domowej w Hiszpanii, zarówno zwolenników frankizmu, jak i republikanów. W 1975 r. pochowano tam również generała Franco.
Zwolennicy Franco zapoczątkowali zamach stanu 18 lipca 1936 r. Pucz przerodził się w trwającą do 1939 r. wojnę domową w Hiszpanii, w którą uwikłane były inne kraje wspierające strony konfliktu, m.in. Niemcy, ZSRR i Włochy. Dopiero w 1973 r., czyli po 37 latach kierowania rządem, Franco zrezygnował z funkcji premiera, zachowując jednak najwyższą władzę w państwie jako regent i zwierzchnik sił zbrojnych. Dyktatura zakończyła się dwa lata później wraz z jego śmiercią.
Marcin Zatyka (PAP)
zat/ ndz/ mc/
