Medalion z dawnego nagrobka Wojciecha Kętrzyńskiego we Lwowie, przekazany wrocławskiemu Ossolineum przez władze Kętrzyna. Źródło: Miejska Biblioteka Publiczna w Kętrzynie
Obchody setnej rocznicy śmierci wybitnego etnografa i historyka Wojciecha Kętrzyńskiego odbyły się w poniedziałek w Kętrzynie. Podczas uroczystości władze miasta przekazały wrocławskiemu Ossolineum medalion pochodzący z dawnego nagrobka Kętrzyńskiego we Lwowie.
Zmarły 15 stycznia 1918 r. we Lwowie Wojciech Kętrzyński był uznawany za najwybitniejszego badacza dziejów i etnografii dawnych ziem pruskich, który wprowadził tę problematykę do polskiej nauki, przez co "wrócił Mazury Polsce, a Polskę Mazurom". Był również wieloletnim dyrektorem lwowskiego Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, niezwykle zasłużonym dla rozwoju tej instytucji.
Obchody w Kętrzynie rozpoczęły się od złożenia kwiatów pod pomnikiem Kętrzyńskiego. W tym dniu otwarto wystawę jego rękopisów ze zbiorów Ossolineum we Wrocławiu i Ośrodka Badań Naukowych w Olsztynie. Odbyło się też sympozjum naukowe, prezentujące Kętrzyńskiego jako badacza średniowiecza i ossolińczyka, a także jego związki z Mazurami, skąd pochodził.
Burmistrz Kętrzyna Krzysztof Hećman przekazał przedstawicielom wrocławskiego Ossolineum wykonany z brązu pamiątkowy medalion, który w latach 2008-2016 był częścią tablicy nagrobnej Kętrzyńskiego na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie. "Jest to nasz wyraz szacunku dla Kętrzyńskiego nie tylko jako wybitnego historyka, ale też patrioty, którego życie stanowiło przykład pozytywistycznej postawy w drodze do odzyskania przez Polskę niepodległości. To ważna postać nie tylko dla naszego miasta, którego jest patronem, ale także dla Ossolineum" - powiedział PAP Hećman.
Setna rocznica śmierci historyka i etnografa Wojciecha Kętrzyńskiego
Zdaniem wicedyrektora wrocławskiego Zakładu im. Ossolińskich dr. Mariusza Dworsatschka, Kętrzyński był jedną z fundamentalnych postaci w historii tej instytucji. Kierował nią od 1876 r. do końca życia. Przez ponad 40 lat pracy przekształcił Zakład w znaczący ośrodek naukowy, zgromadził wiele bezcennych rękopisów i starodruków, rozwinął też działalność wydawniczą.
Rodzinny grobowiec Wojciecha Kętrzyńskiego i jego żony Wincentyny z Klińskich na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie został zniszczony prawdopodobnie w czasie II wojny św. Pod koniec lat 60. ub. wieku miejsce ich pochówku odnalazła - na podstawie materiałów z kancelarii cmentarnej i przedwojennego przewodnika po nekropolii - delegacja środowisk twórczych z Olsztyna.
Początkowo usypano tam jedynie mogiłę ziemną, a na wiosnę 1969 r. miejscowe władze ufundowały płytę nagrobną z napisem w jęz. ukraińskim. Po kilku miesiącach zastąpiono ją inną, podarowaną przez społeczeństwo Warmii i Mazur. W 2008 r. - na 90. rocznicę śmierci Kętrzyńskiego - władze Kętrzyna ufundowały kolejną płytę nagrobną z medalionem, który trafi teraz do Ossolineum we Wrocławiu.
Stało się to możliwe, bo w 2014 r. na lwowskim cmentarzu odnaleziono oryginalną płytę z grobu małżeństwa Kętrzyńskich, wykonaną z czerwonego piaskowca trembowelskiego. Dzięki temu, dwa lata później przywrócono pierwotny wygląd grobowca w ramach prac konserwatorskich sfinansowanych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Wojciech Kętrzyński był historykiem, etnografem, publicystą i poetą. Wydał blisko 250 rozpraw, prac, artykułów, recenzji i opracowań edytorskich poświęconych głównie zagadnieniom wczesnego średniowiecza i źródłom germanizacji Polaków. W pracy naukowej zajmował się przede wszystkim etnografią i historią Pomorza, Warmii i Mazur, dokumentując polskość tych ziem.
Urodził się 11 lipca 1838 r. w Loetzen, czyli obecnym Giżycku jako Adalbert von Winkler, syn oficera pruskiego Józefa Winklera i Niemki Eleonory z domu Raabe. Jego przodkowie pochodzili ze szlacheckiej rodziny, której nazwisko wzięło się od miejscowości Kętrzyno w powiecie wejherowskim. Dziadkowi Kętrzyńskiego dopisano przy nazwisku dodatek "von Winkler", a jego ojciec używał już tylko tego dopisku jako nazwiska.
Wojciech Kętrzyński dowiedział się o przeszłości własnego rodu i polskim pochodzeniu w 1856 r. z listu od siostry Wilhelminy. Podjął wówczas naukę ojczystego języka i historii. Pięć lat później przeprowadził urzędową zmianę imienia i nazwiska na Wojciech Kętrzyński. Jak potem napisał: "Byłem zatem Polakiem już nie tylko z przekonania, ale i z nazwiska".
Po wybuchu powstania styczniowego Kętrzyński zaangażował się w działalność konspiracyjną, uczestnicząc m.in. w transportach broni dla powstańczych oddziałów, za co został aresztowany, sądzony i skazany na rok więzienia w twierdzy w Kłodzku.
Dla upamiętnienia Kętrzyńskiego w 1946 r. mazurskiemu miastu Rastembork nadano nazwę Kętrzyn. Obecna rada miejska zdecydowała, że 2018 r. będzie Rokiem Wojciecha Kętrzyńskiego, w związku ze stuleciem jego śmierci i 180. rocznicą urodzin.
(PAP)
autor: Marcin Boguszewski
mbo/ agz/
