Krystyna Skarbek. Okładka książki Madeleine Masson "Wojna - moja miłość" , Wydawnictwo Vesper.
Na katolickim cmentarzu Kensal Green w płn. Londynie poświęcono w piątek odrestaurowany grób "ulubionej agentki Churchilla" Krystyny Skarbek-Granville, bohaterki brytyjskich operacji specjalnych SOE (Special Operations Executive). W tym samym grobie złożone są również prochy towarzysza jej wojennych eskapad Andrzeja Kowerskiego (znanego też pod wojennym pseudonimem Andrew Kennedy 1912-88), który w kampanii wrześniowej służył w 10. Brygadzie Kawalerii Zmotoryzowanej dowodzonej przez generała Stanisława Maczka i został odznaczony Virtuti Militari.
Uroczystość odbyła się z udziałem ambasadora RP w Londynie Witolda Sobkowa, władz konsularnych i przedstawicieli organizacji społecznej Polish Heritage Sociaty, z której inicjatywy grób odrestaurowano.
Mszy św. koncelebrowanej odprawionej w przycmentarnym kościele St Mary’s przewodniczył biskup Westminsteru Alan Hope wraz z księżmi z lokalnych parafii polskich i angielskich. W tym samym kościele odsłonięto pamiątkową tablicę.
Po dotarciu do Budapesztu w grudniu 1939 r. wraz ze spotkanym tam przypadkowo oficerem WP Andrzejem Kowerskim organizowała przerzut polskich żołnierzy z okupowanego kraju na Węgry, organizowała siatkę wywiadowczą i zbierała informacje. Kilkakrotnie przedostawała się sama do okupowanej Polski, jako kurierka. Pomagała jej w tym doskonała kondycja narciarska.
SOE została powołana w 1940 r. przez Winstona Churchilla do dywersyjnych i wywiadowczych operacji na tyłach wroga w krajach okupowanych przez Niemcy. Jej rolą było także wsparcie lokalnego oporu przeciw okupantom, w przypadku Francji jego faktyczne zorganizowanie.
Skarbek urodzona w 1908 r. w Warszawie w hrabiowskiej polsko-żydowskiej rodzinie bankierskiej, która zubożała z początkiem lat 30., po wybuchu II Wojny Światowej dostała się do Anglii z Etiopii, gdzie jej drugi mąż Jerzy Giżycki był konsulem.
Po dotarciu do Budapesztu w grudniu 1939 r. wraz ze spotkanym tam przypadkowo oficerem WP Andrzejem Kowerskim organizowała przerzut polskich żołnierzy z okupowanego kraju na Węgry, organizowała siatkę wywiadowczą i zbierała informacje. Kilkakrotnie przedostawała się sama do okupowanej Polski, jako kurierka. Pomagała jej w tym doskonała kondycja narciarska.
Podczas próby aresztowania odbezpieczyła dwa granaty i zagroziła Niemcom, że jeśli będą chcieli wziąć ją siłą zginą na miejscu. Aresztowana w Budapeszcie przez Gestapo w styczniu 1941 r. upozorowała, że jest chora na gruźlicę. Aby uwiarygodnić symptomy choroby ugryzła się w język, brocząc krwią z ust i mdlejąc. Z Węgier wraz z Kowerskim ratowała się ucieczką przez Bałkany do Palestyny korzystając z brytyjskich paszportów wystawionych na ich przybrane nazwiska Christine Granville i Andrew Kennedy.
Po dotarciu do Egiptu oboje byli podejrzewani przez Brytyjczyków o to, że są podwójnymi agentami. Po poręczeniu za nich przez szefa sztabu Naczelnego Wodza generała Stanisława Kopańskiego, Kowerski trafił do Włoch, gdzie mimo inwalidztwa skończył kurs dla skoczków spadochronowych, zaś Skarbek dzięki biegłej znajomości francuskiego ukończyła w Algierii kurs dywersantów działających w okupowanej Francji.
Zrzucona z samolotu działała w rejonie Vercors pod pseudonimem Pauline Armand. Była pomocniczką i łączniczką innego agenta SOE Francisa Cammaertsa organizującego w okupowanej Francji grupy oporu. Jednym z jej brawurowych wyczynów było wykupienie Cammaertsa z rąk Gestapo.
Po wojnie i zakończeniu służby w SOE nie przystosowała się do cywilnego życia. Praca biurowa nie odpowiadała jej. Przez pewien czas pracowała jako stewardessa na dalekich rejsach. Podczas jednego z nich spotkała schizofrenika nazwiskiem George Muldowney, który zakochał się w niej bez wzajemności i zabił nożem.
Według autora książki o fikcyjnej postaci agenta Jamesa Bonda (James Bond: the Man and His World) Henry Chancellora, Granville była znana, jako "Vesperale" (co jest pochodną angielskiego Vespers – nieszpory, z racji kruczych włosów nazywano ją też "wieczorną gwiazdą") i była inspiracją dla postaci Vesper Lynd z książki Iana Fleminga "Casino Royale".
Granville mogła była posłużyć Flemingowi, jako pierwowzór postaci rosyjskiej kryptograf Tatiany Romanowej z książki "From Russia With Love" (Pozdrowienia z Moskwy). Niewykluczone też, że ją, jako rodowitą hrabiankę miał pisarz na myśli konstruując najbardziej znaną ze swych literackich postaci contessę Teresę di Vicenzo występującej w książce "On Her Majesty’s Secret Service" (W tajnej służbie Jej Królewskiej Mości).
Skarbek została odznaczona brytyjskim George Medal i OBE, a także francuskim Croix de Guerre. W ub. r. wyszła wysoko oceniona przez krytyków książka o niej "The Spy Who Loved: The Secrets and Lives of Christine Granville" pióra Clare Mulley. (PAP)
asw/ ls/
