Marsz Pamięci w 75. rocznicę zamordowania przez Niemców żydowskich dzieci w Lublinie. Fot. PAP/W. Pacewicz
Trasą, którą Niemcy w 1942 r. poprowadzili około stu żydowskich dzieci na śmierć, przeszli w piątek w milczeniu młodzież i mieszkańcy Lublina. Uczcili w ten sposób 75. rocznicę likwidacji żydowskiej ochronki dla sierot w Lublinie.
Marsz Pamięci rozpoczął się przy ul. Grodzkiej na Starym Mieście - w miejscu, gdzie niegdyś znajdowała się żydowska ochronka (sierociniec), a obecnie mieści się tam Młodzieżowy Dom Kultury. W czasie wojny miał tu też siedzibę lubelski Judenrat, a budynek był wtedy zlokalizowany po aryjskiej stronie, tuż przy granicy getta.
„Chodzi nam o to, aby przejść tą trasa w milczeniu, pomyśleć, zatrzymać się nad historią tych, ku pamięci których wędrujemy, ale też wszystkich żydowskich mieszkańców Lublina, którzy od 1942 roku ginęli w obozie zagłady w Bełżcu” – mówiła Joanna Zętar z Ośrodka Brama Grodzka - Teatr NN.
"Bardzo często w czasie II wojny światowej rodzice decydowali się na to, aby oddać dzieci do sierocińca, bo wydawało im się, że dzięki temu dzieci ocaleją. Dlatego ta historia jest jeszcze bardziej dramatyczna” – powiedziała Joanna Zętar z Ośrodka Brama Grodzka - Teatr NN, organizującego obchody.
Na początku marszu odczytano fragmenty wspomnień świadków tamtych wydarzeń, a potem w milczeniu uczestnicy marszu - głównie młodzież lubelskich szkół - przeszli do miejsca w dzielnicy Tatary, gdzie żydowskie dzieci w 1942 r. zostały rozstrzelane.
„Chodzi nam o to, aby przejść tą trasa w milczeniu, pomyśleć, zatrzymać się nad historią tych, ku pamięci których wędrujemy, ale też wszystkich żydowskich mieszkańców Lublina, którzy od 1942 roku ginęli w obozie zagłady w Bełżcu” – dodała Zętar.
Po marszu w fili Miejskiej Biblioteki, niedaleko miejsca egzekucji żydowskich dzieci w 1942 r., uczestnicy uroczystości mogli oglądać wystawę "Mali Aniołowie", poświęconą upamiętnieniu tragicznej śmierci dzieci i ich opiekunek.
Żydowski sierociniec w Lublinie mieścił się w dwupiętrowym budynku. Było tam dziewięć sypialni, dwa pokoje stołowe, sala rekreacyjna. Dzieci z sierocińca chodziły do szkół powszechnych, mniejsze uczęszczały do przedszkola, które zorganizowano na miejscu.
Do egzekucji żydowskich dzieci z ochronki doszło prawdopodobnie 24 marca 1942 r. w czasie prowadzonej od 16 marca 1942 r. likwidacji getta w Lublinie. Wszystkie dzieci wywieziono samochodami ciężarowymi lub poprowadzono pieszo poza miasto, na łąki (obecnie teren dzielnicy Tatary) i zamordowano. Z dziećmi zginęły też trzy opiekunki, które nie chciały opuścić swoich podopiecznych: Anna Taubenfeld, Hanna Kupperberg i panna Rechman.
Nie wiadomo dokładnie, ile osób w czasie wojny przebywało w ochronce. Według relacji świadków w budynku przeznaczonym dla 30 osób, mogła być nawet ponad setka dzieci w wieku od kilku miesięcy do 10 lat. Były tam też osoby starsze i chore.
Do egzekucji żydowskich dzieci z ochronki doszło prawdopodobnie 24 marca 1942 r. w czasie prowadzonej od 16 marca 1942 r. likwidacji getta w Lublinie. Wszystkie dzieci wywieziono samochodami ciężarowymi lub poprowadzono pieszo poza miasto, na łąki (obecnie teren dzielnicy Tatary) i zamordowano. Z dziećmi zginęły też trzy opiekunki, które nie chciały opuścić swoich podopiecznych: Anna Taubenfeld, Hanna Kupperberg i panna Rechman.
Po wojnie ekshumowane ciała zamordowanych żydowskich sierot złożono we wspólnej mogile na nowym kirkucie. Na budynku dawnej ochronki umieszczona została tablica informacyjna w języku polskim i jidysz.
Przed wojną wśród ponad 110 tys. mieszkańców Lublina 40 tys. stanowili Żydzi. Dzielnica żydowska, w której hitlerowcy utworzyli getto, rozciągała się wokół Zamku. Akcja likwidacji getta rozpoczęła się w nocy z 16 na 17 marca 1942 r. Hitlerowcy wypędzali ludzi z domów. Zniedołężniałych i chorych zabijali na miejscu. Pierwszy transport wywiezionych stąd Żydów do obozu zagłady w Bełżcu liczył ok. 1,5 tys. osób. Do połowy kwietnia 1942 r., naziści wywieźli do Bełżca ok. 28 tys. osób.
Otwarto Szlak Pamięci lubelskich Żydów
Likwidacja lubelskiego getta była początkiem Akcji Reinhardt - zaplanowanej przez hitlerowców zagłady Żydów na terenie Generalnego Gubernatorstwa, w czasie której od marca 1942 r. do listopada 1943 r. Niemcy wymordowali dwa miliony Żydów z Polski i innych krajów europejskich.
O tych wydarzeniach w Lublinie przypomina, otwarty niedawno, Szlak Pamięci wyznaczający drogę, którą Żydzi z lubelskiego getta byli prowadzeni na bocznicę kolejową, a stamtąd wywożeni do obozu zagłady w Bełżcu. Wzdłuż trasy przemarszu Żydów umieszczono betonowe płyty, a na każdej z nich jedną z 21 liter alfabetu hebrajskiego. Na terenie dawnego Umschlagplatzu znajduję się instalacja artystyczna zatytułowana „Nie/Pamięć Miejsca”.
Żydowska dzielnica w Lublinie już nie istnieje. Po wywiezieniu w 1942 r. mieszkańców getta do obozów zagłady, ponad 200 budynków - domy, synagogi, kamienice - zburzono. Dzielnica nigdy potem nie została odbudowana. Obecnie na tym miejscu jest Plac Zamkowy. (PAP)
ren/ agz/
