Fragment ekspozycji. Tzw.szyfrokontener stanął przed CK Zamek. Fot. PAP/J. Kaczmarczyk
Szyfrokontener z interaktywną wystawą upamiętniającą zasługi polskich matematyków i kryptologów w złamaniu kodu Enigmy uruchomiono w czwartek w Poznaniu. Ekspozycja jest zapowiedzią Muzeum Enigmy, które ma powstać w mieście w ciągu najbliższych 2-3 lat.
Obiekt, w którym znajduje się ekspozycja pt. "Pogromcy Enigmy" ma kształt maszyny szyfrującej z lekko uchylonym wiekiem. Szyfrokontener stanął w centrum miasta, obok przyszłej siedziby muzeum i tuż przy pomniku upamiętniającym dokonania naukowców Uniwersytetu Poznańskiego: Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego.
Złamanie kodu przez polskich naukowców uważane jest za znaczący wkład Polski w zwycięstwo aliantów w II wojnie światowej. Według historyków, dzieło Polaków mogło skrócić wojnę o 2-3 lata i w konsekwencji uratowało życie 20-30 milionom ludzi w Europie i na świecie.
Na ekspozycję składają się plansze z informacjami o historii kryptologii, o niemieckiej maszynie szyfrującej Enigma oraz o pracy matematyków, którzy złamali jej kod. Dostępne są stanowiska komputerowe z grami i łamigłówkami dla dzieci i dorosłych. Zwiedzający poznają podstawowe informacje na temat kryptologii, a także spróbują szyfrować, odszyfrowywać i łamać proste szyfrogramy.
"Prezentujemy historię pisma klinowego, hieroglifów, wyjaśniamy, czym były szyfry AtBash, Cezara czy Playfaira i dochodzimy do historii Enigmy. Gracze będą mogli się zaznajomić z różnymi szyframi, kodami oraz z technikami ukrywania wiadomości, czyli steganografią" - powiedział w czwartek PAP współorganizator wystawy Damian Kaczmarek.
Ekspozycja została przygotowana w polskiej, angielskiej i niemieckiej wersji językowej. Wystawie towarzyszy strona internetowa. W ramach przedsięwzięcia, w soboty spod szyfrokontenera ruszać będą wycieczki tematyczne śladami pogromców Enigmy w Poznaniu.
Wystawa ma być mobilna; już są plany, by jeszcze w tym roku szyfrokontener trafił także do innych polskich miast. „Dostaliśmy już w tej sprawie pierwsze zapytania, to będzie element promocji miasta i jego bogatej historii" – powiedział w trakcie otwarcia ekspozycji wiceprezydent Poznania Mariusz Wiśniewski.
Uruchomienie szyfrokontenera z wystawą to pierwszy krok do powstania w Poznaniu placówki muzealno-edukacyjnej Centrum Szyfrów Enigma. Według założeń, stałe Muzeum Enigmy powstanie w ciągu najbliższych 2-3 lat. Mieścić się będzie w dawnej siedzibie wydziału historii poznańskiego uniwersytetu, w miejscu historycznego oddziału biura szyfrów Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, gdzie pracowali słynni kryptolodzy. Koszt jego powstania szacowany jest na ok. 15 mln zł.
„Otrzymaliśmy na to przedsięwzięcie ponad 10 mln zł od samorządu wojewódzkiego z puli środków unijnych. Przeszło 4 mln złotych dołoży miasto z własnych środków. W tej chwili jesteśmy na etapie przygotowania koncepcji merytorycznej, zarówno w warstwie historycznej, jak i edukacyjnej” – powiedział Wiśniewski.
W ramach projektu planuje się stworzenie ekspozycji poświęconej historii kryptologii, samej Enigmy, oraz jej wpływu na współczesne rozwiązania cyfrowe. Zwiedzający zobaczą kopie słynnego urządzenia oraz zrekonstruowaną pracownię kryptologiczną. Będą mogli rozwiązywać zagadki kryptologiczne, bawić się matematyką i szyframi.
W 1932 roku matematycy Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski poznali tajemnicę działania niemieckiej elektromechanicznej maszyny szyfrującej Enigma. Dokonali tego po raz pierwszy metodami matematycznymi. Dotychczas w kryptologii stosowano głównie metody lingwistyczne. Matematycy zaprojektowali kopię maszyny szyfrującej. Egzemplarze tego urządzenia powstawały w warszawskiej Wytwórni Radiotechnicznej AVA. Latem 1939 roku polskie władze wojskowe przekazały do Francji i Wielkiej Brytanii egzemplarze kopii maszyny wraz z informacjami dotyczącymi złamanego szyfru.
We wrześniu 1939 roku Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski ewakuowali się przez Rumunię do Francji. Jerzy Różycki zginął w styczniu 1942 r. na statku, który zatonął na Morzu Śródziemnym. Dwaj pozostali matematycy nadal zajmowali się niemieckimi szyframi, pracując w jednostce Wojska Polskiego w Wielkiej Brytanii. Prace nad łamaniem kolejnych wersji i udoskonaleń szyfru Enigmy kontynuowano w brytyjskim ośrodku kryptologicznym w Bletchley Park, w której pracował m.in. Alan Turing.
W 2000 roku Rejewski, Różycki i Zygalski zostali pośmiertnie odznaczeni Krzyżami Wielkimi Orderu Odrodzenia Polski. W 2007 roku na ich cześć w Poznaniu odsłonięto, wykonany z patynowanego brązu, czterometrowy obelisk w kształcie graniastosłupa o podstawie trójkąta. Na każdej ze ścian, wśród cyfr, umieszczone są nazwiska kryptologów. (PAP)
rpo/ agz/
