Statuetki Nagrody Kustosza Pamięci Narodowej. Fot. PAP/P. Kula
Autorzy książek o Kresach Roman Aftanazy, Anatol Sulik (obaj pośmiertnie) i Czesław Blicharski, a także badacz zbrodni katyńskiej Oleg Zakirov oraz Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej – to laureaci Nagrody Kustosz Pamięci Narodowej, przyznawanej przez IPN.
Uroczystość wręczenia nagród odbyła się we wtorek na Zamku Królewskim w Warszawie.
„Pamięć historyczna stanowi jeden z najważniejszych elementów kształtujących tożsamość narodową. Na nas, współczesnych Polakach, spoczywa powinność budowania wiedzy o dziejach państwa i losach minionych pokoleń naszych rodaków” – napisał prezydent Bronisław Komorowski w liście odczytanym podczas gali przez prof. Tomasza Nałęcza.
Szef IPN Łukasz Kamiński przypomniał, że w tym roku przyznanie nagród ma szczególny wymiar ze względu na obchodzone w nim ważne dla dziejów Polski rocznice, m.in. 75-lecie wybuchu II wojny światowej oraz 70-lecie powstania warszawskiego. "Wspominamy (...) wreszcie rocznicę wydarzeń roku 1989, które otworzyły drogę do naszej wolności, do powstania Instytutu Pamięci Narodowej i do naszego dzisiejszego spotkania” - mówił Kamiński. „Historia Polaków jest naszym wspólnym dziedzictwem. Zróbmy wszystko, abyśmy tę spuściznę zachowali także dla następnych pokoleń” – zaapelował.
„Pamięć historyczna stanowi jeden z najważniejszych elementów kształtujących tożsamość narodową. Na nas, współczesnych Polakach, spoczywa powinność budowania wiedzy o dziejach państwa i losach minionych pokoleń naszych rodaków” – napisał prezydent Bronisław Komorowski w liście odczytanym podczas gali przez prof. Tomasza Nałęcza.
Jak zaznaczył prezes IPN , laureaci nagród IPN "dotykają wszystkich najważniejszych punktów, elementów naszej najnowszej historii. Przez pryzmat ich działalności możemy patrzeć na historię Polski i Polaków”.
Nagrodę Kustosz Pamięci Narodowej 2014 przyznano pośmiertnie Romanowi Aftanazemu (1914-2004) – historykowi i bibliotekarzowi, autorowi wielotomowej publikacji „Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej”. Aftanazy opisał w niej ponad tysiąc rezydencji, pałaców i dworów kresowych.
Pamiątkową statuetkę odebrał Jan Malicki z Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, który wydał publikację Aftanazego. „To było dzieło jego życia, +opus vitae+, w najszerszym i najbardziej szczegółowym znaczeniu tego słowa” – mówił o książce Aftanazego, podkreślając, że ciągle stanowi ona podstawowe źródło do badań nad historią polskiego ziemiaństwa i kulturą dawnych Kresów.
Kustoszem Pamięci Narodowej został także Czesław Blicharski, w czasie II wojny światowej lotnik 300 Dywizjonu Bombowego „Ziemi Mazowieckiej”, badacz dziejów Tarnopola – swojej rodzinnej miejscowości. Blicharski jest autorem książek, wspomnień i albumu fotografii o Tarnopolu i okolicznych miejscowościach; swą kolekcję, nazwaną „Archiwum Tarnopolskim”, przekazał w 2002 r. Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie.
Odbierając nagrodę za Blicharskiego, który ze względów zdrowotnych nie mógł wciąć udziału w gali, Zuzanna Kurtyka, wdowa po byłym prezesie IPN Januszu Kurtyce, który zginął w katastrofie smoleńskiej, podkreśliła, że urodzony w 1918 r. na Kresach Blicharski jest symbolem trwania 95-letniej tradycji niepodległego państwa. „Nagrody to nie moja zasługa, to zasługa idei, której służę. Widzę dziś, że moje życie ułożyło się w podwójny wzór – jedna jego linia to Kresy Wschodnie, druga to służba Ojczyźnie” – zacytowała słowa Blicharskiego sprzed kilku dni Kurtyka.
Podczas wtorkowej gali nagrodzono także Anatola Franciszka Sulika (1952-2014), zmarłego w kwietniu br. pasjonata historii Wołynia oraz publicystę. Sulik był aktywnym działaczem na rzecz ratowania dziedzictwa kresowego, opiekował się grobami Polaków i innymi miejscami pamięci na Wołyniu, przez wiele lat współpracował m.in. z Radą Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.
Tytułem Kustosza Pamięci Narodowej uhonorowano także Olega Zakirova, byłego majora KGB, który na własną rękę prowadził śledztwo w sprawie zbrodni katyńskiej. W toku badań Zakirov dotarł do świadków oraz wykonawców zbrodni, dzięki czemu udało mu się ustalić nowe, nieznane wówczas, okoliczności mordu z 1940 r.
Organizacją wyróżnioną nagrodą przyznawaną przez IPN został Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej – największe w Polsce stowarzyszenie kombatanckie, powstałe w 1990 r. Związek zrzesza były żołnierzy AK oraz członków organizacji niepodległościowych, które kontynuowały walkę o wolną Polskę po 1945 r. Głównym celem ŚZŻAK jest obrona godności imienia i pamięci AK oraz kultywacja tradycji Polskiego Państwa Podziemnego oraz konspiracji antykomunistycznej.
Wiceprezes ŚZŻAK Mieczysław Szostek podkreślił odbierając nagrodę, że wszyscy członkowie organizacji mają obowiązek kultywowania pamięci o walkach Polaków o niepodległość. „Będziemy o tym pamiętali. To jest nasze posłannictwo (…). Uchowamy od zapomnienia. Takie jest nasze motto” – mówił Szostek.
Nagroda "Kustosz Pamięci Narodowej" przyznawana jest przez IPN od 2002 roku osobom, polskim oraz zagranicznym instytucjom, organizacjom społecznym za szczególnie aktywny udział w upamiętnianiu historii Polski i Polaków w latach 1939-1989, a także za działalność publiczną, zbieżną z ustawowymi celami Instytutu Pamięci Narodowej.(PAP)
wmk/ ls/
