Mokotowskie więzienie. Fot. PAP/R. Pietruszka
Dawne więzienie przy ul. Rakowieckiej w Warszawie wciąż skrywa wiele mrocznych tajemnic - ocenił w rozmowie z PAP wiceprezes IPN Krzysztof Szwagrzyk, który w poniedziałek wspólnie ze specjalistami wznowił w tym miejscu poszukiwania szczątków ofiar zbrodni totalitarnych.
"Wierzymy, że przez ten miesiąc, który jest przed nami - do 6 lipca - będziemy mogli doprowadzić do tego, że ten obszar, który sobie wyznaczyliśmy, czyli teren obok dawnego szpitala więziennego oraz pawilonu Departamentu Śledczego MBP, przebadamy i odnajdziemy szczątki ludzkie lub ich fragmenty" - powiedział PAP prof. Krzysztof Szwagrzyk, który w Instytucie kieruje zespołem specjalistów poszukujących tajnych miejsc pochówku ofiar zbrodni totalitarnych.
"Mamy nadzieję, że tak jak przy poprzednich etapach nasza praca przyniesie nam i społeczeństwu konkretne wyniki" - podkreślił Szwagrzyk. Dodał, że to dopiero początek wznowionych prac; w chwili nadania depeszy PAP pracowała tam m.in. koparka, który odsłaniała wierzchnią warstwę ziemi. "Niebawem dołączą do nas archeolodzy i wolontariusze" - zapowiedział.
Wiceprezes IPN zwrócił także uwagę na jedną z tajemnic dawnego więzienia na Mokotowie. "To tajemnica związana z budową pawilonu śledczego w 1950 roku; gdy powstawał zbudowano również podziemny tunel łączący go z więzieniem. Umiejscowienie tego tunelu nie było znane, ale wierzymy, że przy pomocy naszych działań uda się to zmienić. Ten ogromny obszar dawnego więzienia na Mokotowie kryje w sobie wiele mrocznych tajemnic" - zaznaczył.
Departament Śledczy MBP, czyli Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, powstał 29 czerwca 1947 r. (przekształcono go z wcześniejszego Wydziału Śledczego). Do zadań tej jednostki należało prowadzenie śledztw w sprawach objętych kompetencjami formalnymi lub zainteresowaniem UB. Departament ten, którego szefem był m.in. osławiony Józef Różański, był jedną z głównych struktur odpowiedzialnych za działania represyjne wobec polskiego społeczeństwa.
To już czwarty etap prac archeologiczno-ekshumacyjnych IPN, które mają na celu dokładne przeszukanie terenu byłego więzienia na Mokotowie, gdzie w czasie wojny, jak i po niej, dochodziło do zbrodni m.in. na osadzonych w nim dowódcach i żołnierzach Polskiego Państwa Podziemnego. Obecnie w miejscu tym powstaje Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL; prace ziemne IPN pozwolą upewnić się, że na jego terenie nie pozostaną żadne szczątki ludzkie.
Prace m.in. archeologów Instytutu będą dotyczyć zarówno ofiar zbrodni komunistycznych, jak i wcześniejszych nazistowsko-niemieckich. To głównie osoby, które zostały zamordowane przez Niemców na początku Powstania Warszawskiego; łącznie rozstrzelano ok. 600 osób, które następnie zostały pogrzebane na terenie więzienia. Ich szczątki były po wojnie ekshumowane, jednak w ocenie IPN prace te nie zostały wykonane wystarczająco starannie.
Prace Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN mogą umożliwić m.in. odnalezienie szczątków rtm. Witolda Pileckiego - oficera ZWZ-AK, dobrowolnego więźnia Auschwitz i autora raportów o Holokauście, także powstańca warszawskiego. Przed 70 laty - 25 maja 1948 r. - z wyroku komunistycznych władz zamordowano go w więzieniu przy ul. Rakowieckiej, a jego miejsce pochówku nigdy nie zostało ujawnione. Jedną z hipotez, którą bada IPN, jest to, że szczątki rotmistrza pogrzebano na dziedzińcu w pobliżu miejsca kaźni. Według innej, bardziej prawdopodobnej hipotezy zwłoki rotmistrza ukryto na tzw. Łączce na stołecznych Powązkach.
Pierwsze prace archeologiczno-ekshumacyjne Instytutu przy ul. Rakowieckiej odbyły się w lipcu 2016 r. Drugi i trzeci etap miały miejsce w lipcu i wrześniu ubiegłego roku. Wszystkie wydobywane szczątki są poddawane oględzinom, a następnie badaniom genetycznym w celu ustalenia ich tożsamości.
Wśród wybitnych postaci polskiej historii, które na terenie więzienia zamordowała komunistyczna bezpieka byli poza Pileckim m.in. gen. August Emil Fieldorf "Nil", mjr Zygmunt Szendzielarz "Łupaszka", mjr Hieronim Dekutowski "Zapora". Po pokazowym procesie 1 marca 1951 r. zostało tam rozstrzelanych również siedmiu członków niepodległościowego IV Zarządu Głównego Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość" na czele z płk. Łukaszem Cieplińskim ps. Pług. Specjalistom Instytutu udało się odnaleźć szczątki m.in. Szendzielarza i Dekutowskiego; szczątki pozostałych wciąż są poszukiwane. (PAP)
nno/ pat/
