Nadkom. Hałgas dekoruje brązowym Krzyżem Zasługi podoficerów Straży Granicznej. Inspektorat w Lesznie 1934 r. Fot. NAC
Unikatowe zbiory związane z przedwojenną Strażą Graniczną znajdują się w Muzeum Okręgowym w Pile (Wielkopolskie). Wśród nich są pamiątki po kapralu Piotrze Konieczce, uważanym za pierwszego żołnierza, który zginął podczas II wojny światowej.
Przedwojenna, niemiecko-polska granica liczyła w północnej części Wielkopolski ok. 120 km. Strzegło jej siedem komisariatów Straży Granicznej.
Według kustosza pilskiego muzeum Marka Fijałkowskiego, placówka jest w posiadaniu największych w Polsce zbiorów muzealnych dotyczących Straży Granicznej (SG). W sumie jest to kilkaset obiektów.
"Posiadamy m.in. unikatowy mundur strażnika granicznego służącego w Luchowie koło Łobżenicy. Mamy orzełki, odznaki SG, broń, szablę złamaną i wrzuconą do stawu przy komisariacie Kaczory, mamy też jedyny w Polsce nieśmiertelnik funkcjonariusza SG. Unikatem są godła państwowe z placówek SG w Jeziorkach i Ujściu" - powiedział PAP kustosz.
Kolekcję uzupełnia ponad 200 fotografii i kilkadziesiąt dokumentów. Część zbiorów prezentowana jest w ramach ekspozycji stałej Muzeum Okręgowego w Pile.
W podpilskich Jeziorkach do wybuchu II wojny światowej znajdowało się przejście graniczne i urząd celny. 1 września 1939 r. ok. 1. w nocy placówkę zaatakowało ok. 60 niemieckich dywersantów.
Załoga urzędu po kilkudziesięciu minutach walk wycofała się. Ich odwrót osłaniał, strzelając z karabinu maszynowego kapral Piotr Konieczka. Żołnierz został ranny, według relacji mieszkańców miał zostać dobity kolbami.
"Niemcy zabili wówczas wielu strzegących granicy Polaków. Poza Konieczką tej samej nocy zginął m.in. zabity siekierą strażnik SG Szczepan Ławniczak. Obaj zostali pochowani w jednym grobie na cmentarzu w Śmiłowie" - powiedział Marek Fijałkowski.
W muzeum w Pile znajduje się drewniana tablica z grobu Konieczki, ufundowana po 1945 r. przez ludność Śmiłowa. Są też zdjęcia budynku, w którym służył, oraz reprodukcje zdjęć żołnierza ze zbiorów rodzinnych.
"W północnej Wielkopolsce to Straż Graniczna pierwsza podjęła walkę z Niemcami, garnizony wojskowe znajdowały się w pewnym oddaleniu od granicy. Z dużą pewnością można stwierdzić, że kapral Konieczka był pierwszym żołnierzem, który poległ 1 września z rąk Niemców" - powiedział kustosz.
Według historyków, o tym, że jego śmierć nastąpiła już w trakcie działań wojennych, świadczy fakt, że po zdobyciu urzędu celnego Niemcy nie wycofali się za granicę, tak jak to bywało w przypadku stosowanych przez nich prowokacji.
W okolicach Piły jest wiele miejsc upamiętniających obrońców granicy w 1939 roku. Pomniki im poświęcone znajdują się m.in. w Zelgniewie i w Jeziorkach. W miejscu, gdzie zginął Konieczka ustawiono też pamiątkowy krzyż.
Piotr Konieczka był rolnikiem. Urodził się 29 kwietnia 1901 we wsi Czarże koło Chełmna (kujawsko-pomorskie). W latach 20. wraz z rodziną przeniósł się do Wielkopolski, gdzie kupił gospodarstwo rolne w Brodnej. W podlegającej komisariatowi SG w Kaczorach placówce Jeziorki służył w plutonie wzmocnienia od lata 1939 roku.
"Wiemy, że 31 sierpnia był na ostatniej przepustce w domu, powiedział żonie, że ma bardzo złe przeczucia, one się sprawdziły parę godzin później" - powiedział Marek Fijałkowski.
We wrześniu 2010 roku prezydent Bronisław Komorowski zdecydował o pośmiertnym uhonorowaniu żołnierza Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Granica między Polską a Niemcami wyznaczona została w styczniu 1920 roku na podstawie ustaleń konferencji wersalskiej 1919 roku. Granicy strzegły różne formacje; zanim w 1928 roku powstała Straż Graniczna, były to: Wojskowa Straż Graniczna, Strzelcy Graniczni, Bataliony Celne i Straż Celna. (PAP)
rpo/ mlu/
