Wrocław, 01.11.2001. Grobowce bogatych Romów na Cmentarzu Osobowickim we Wrocławiu, w dzień Wszystkich Świętych. PAP/Adam Hawałej
Wrocławski Cmentarz Osobowicki jest prawdopodobnie jedynym w Polsce, gdzie zachowały się w prawie niezmienionym kształcie kwatery ofiar terroru komunistycznego. W 2012 r. na cmentarzu zakończyły się ekshumacje szczątków więźniów-ofiar represji komunistycznych z lat 1945-56. Cmentarz Osobowicki, który zajmuje obszar 53 hektarów, powstał w 1861 r. Nekropolia ta zdecydowanie wyróżnia się wśród innych wrocławskich cmentarzy.
Jest to prawdopodobnie jedyny cmentarz w Polsce, gdzie zachowały się w prawie niezmienionym kształcie kwatery więźniów - ofiar terroru komunistycznego. W latach 1948-1956 złożono tam ciała 354 osób, w tym 89 skazanych na karę śmierci i straconych. Miejsce to przez długi czas było trzymane w tajemnicy. Dopiero w 1990 r. odbył się tam symboliczny pogrzeb ofiar stalinizmu. Dla uczczenia zamordowanych powstał też pomnik Ofiar Terroru Stalinowskiego w formie ściany z ceglanego muru.
Na Cmentarzu pochowano m.in. członków WiN, oficerów Wojska Polskiego i żołnierzy Armii Andersa, uczestników powstań śląskich i powstania warszawskiego, żołnierzy z Brygady Świętokrzyskiej NSZ oraz uczestników wojny polsko-bolszewickiej z 1920 roku.
W październiku 2011 r. na nekropolii IPN rozpoczął prace ekshumacyjne. Badania realizowane były w ramach ogólnopolskiego projektu badawczego „Poszukiwania nieznanych miejsc pochówku ofiar terroru komunistycznego z lat 1944-1956”. Były to jedne z największych prac tego rodzaju prowadzone wówczas na terenie Polski.
Ekshumowano szczątki 300 ofiar represji komunistycznych, z czego zidentyfikowano 80-82 proc. osób pochowanych w bezimiennej mogile. Równolegle z prowadzonymi pracami ekshumacyjnymi odbywały się pochówki odnalezionych i zbadanych szczątków. Do dziś trwają starania o utworzenie na Cmentarzu Osobowickim Kwatery Wojennej Ofiar Terroru Komunistycznego.
Na cmentarzu są również groby wielu znanych ludzi. Przy głównej alei znajduję się grób Adolfa Andersena, słynnego niemieckiego mistrza szachowego. Nagrobek pochodzi z 1879 r. i jest najstarszym z zachowanych do tej pory. Oprócz grobu Adolfa Andersa na Cmentarzu Osobowickim jest jeszcze około 40 grobów pochodzących sprzed 1945 r. Z tego okresu pochodzi również grób prof. Władysława Nehringa, znanego historyka literatury i rektora Uniwersytetu Wrocławskiego.
Na Cmentarzu Osobowickim są pochowani m.in.: poeta i dramaturg Tymoteusz Karpowicz, rzeźbiarz Eugeniusz Get-Stankiewicz, aktor teatralny i filmowy Tadeusz Szymków, matematyk prof. Jerzy Dudek - pomysłodawca „Salonu Profesora Dudka”, cyklicznych spotkań gromadzących wrocławską inteligencję, czy prof. Ryszard Kocięba, chirurg, pionier replantacji kończyn w Polsce.
Tu spoczywa też pierwszy polski więzień hitlerowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz, architekt Stanisław Ryniak. Na nekropolii pochowani są również znani sportowcy: bokser Artur Olech, medalista olimpijski z Tokio i Meksyku, czy kolarz szosowy Stanisław Szozda, mistrz świata w drużynie i medalista olimpijski.
Tutaj znajdują się też m.in. grobowce członków cygańskiej rodziny królewskiej Łakatosz.(PAP)
pdo/ agz/
