Fosy poznańskiego Fortu VII odzyskają pierwotny wygląd

Wartość podpisanej w środę umowy to niemal 10 mln zł brutto. Prace potrwają do marca 2022 roku. Od czerwca 2019 roku w Muzeum Martyrologii Wielkopolan - Fort VII w Poznaniu trwają roboty budowlane w ramach projektu "Renowacja i adaptacja Fortu VII w Poznaniu dla zachowania dziedzictwa kulturowego". Przedsięwzięcie realizowane jest przy wsparciu środków unijnych. Dotąd prace obejmowały elewację frontową koszar oraz część tzw. prawego majdanu.

Fort VII został zbudowany w latach 1876-1880 jako jeden z dziewięciu fortów głównych wchodzących w skład zewnętrznego obwodu Twierdzy Poznań. Podczas II wojny światowej Niemcy utworzyli tam pierwszy, na okupowanych ziemiach polskich, obóz koncentracyjny.

Jak podkreślił w środę na konferencji prasowej dyrektor Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości Przemysław Terlecki, dzięki realizowanej inwestycji część fortu odzyska swój historyczny wygląd. Pomieszczenia zostaną wyposażone w infrastrukturę, która pozwoli uruchomić w Forcie VII atrakcję turystyczną - nową ścieżkę zwiedzania o tematyce fortyfikacyjnej. Będzie tam też można podziwiać repliki sprzętu artyleryjskiego.

Prowadzone w Forcie VII prace zostały podzielone na dwa etapy. Od ubiegłego roku trwają prace rozbiórkowe i renowacyjne na elewacji koszar szyjowych, blokhauzie i bramie wjazdowej. Odtworzono już historyczny rys elewacji, zamontowano nową stolarkę okienną. Nadal prowadzone są prace w obrębie podwalni i prawego majdanu.

"Prawy majdan to miejsce całkowicie nieznane osobom, które odwiedzały dotąd Fort VII, miejsce zasypane ziemią, porośnięte krzakami. Z ziemi wyciągnęliśmy stanowisko armaty czy bunkier budowany jeszcze w 1939 roku, do obrony przed Niemcami. Dzięki wykorzystaniu 11 pozostałych, historycznych stopni na prawym majdanie odtworzone zostały +schody śmierci+. Fort VII to przecież miejsce męczeństwa elit poznańskich i wielkopolskich; pierwszy obóz koncentracyjny w okupowanej Polsce" - powiedział Terlecki.

Muzeum poinformowało, że remontowane pomieszczenia zostaną wyposażone w odpowiednią infrastrukturę techniczną, umożliwiającą przygotowanie nowej wystawy stałej o tematyce fortyfikacyjnej. Trwają prace nad projektem ekspozycji ścieżki fortyfikacyjnej - według Terleckiego ma być to jedna z ciekawszych tego typu atrakcji w Polsce. Ścieżka powinna być gotowa w przyszłym roku.

Przemysław Terlecki podkreślił, że dzięki decyzji Rady Miasta Poznania o zwiększeniu budżetu projektu na lata 2021-2022 dodatkową kwotą 5 mln zł można było przystąpić do wyboru wykonawców II etapu prac, czyli renowacji fos Fortu VII. Realizująca także I etap prac firma Rembudex z Obornik Wielkopolskich rozbierze wtórne zadaszenia fosy, odtworzony zostanie układ otworów strzelniczych, rekonstrukcji zostaną poddane rowy diamentowe. Zamurowane zostaną wtórne zjazdy do fosy w południowej części.

"Cały przyszły rok i jeszcze następny to będzie ciężka, żmudna praca - cegła po cegle i fuga po fudze - przywracanie dawnego wyglądu fosy. Liczymy, że zrealizowanie II etapu umożliwi odwiedzającym właściwe odczucie skali założenia architektonicznego jakim jest Fort VII. Docelowo ścieżka zwiedzania w fosach będzie mieć ponad 800 metrów" – powiedział Terlecki.

Cały projekt realizowany jest w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014-2020 (WRPO 2014+), a wkład własny do inwestycji zapewnia Miasto Poznań. Wartość całego przedsięwzięcia przekracza 28 mln zł brutto, a wartość dofinansowania UE 11 mln zł.

Dyrektor poinformował też, że dzięki 3 mln zł dofinansowania w ramach WRPO 2014+ oraz deklaracji miasta o przeznaczeniu ponad 800 tys. zł, w przyszłym roku rozpocznie się renowacja wnętrz Blokhauzu, kaponiery czołowej oraz części sal w koszarach szyjowych. Dodatkowo dzięki 100 tys. zł dotacji z programu MKiDN uda się częściowo uporządkować teren przed Fortem VII i przygotować go do zwiększonej liczby zmotoryzowanych turystów.

Fort VII w Poznaniu został zbudowany w latach 1876-1880 jako jeden z dziewięciu fortów głównych wchodzących w skład zewnętrznego obwodu Twierdzy Poznań. W czasie I wojny światowej służył jako magazyn bomb lotniczych. W styczniu 1919 r. został zajęty przez powstańców wielkopolskich.

W okresie międzywojennym pełnił funkcje magazynowe i nazwany został Warownią Majora Floriana Dąbrowskiego. W 1939 r. wojsko polskie zamierzało wykorzystać fort do obrony Poznania, na wałach wybudowano dwa schrony bojowe oraz zamontowano dwie pancerne kopuły obserwacyjne. Decyzja o wycofaniu Armii Poznań na wschód sprawiła, że fort nie spełnił tej funkcji.

Po zajęciu Poznania Niemcy utworzyli tam 10 października 1939 roku pierwszy na okupowanych ziemiach polskich obóz koncentracyjny. Był to największy w Kraju Warty ośrodek eksterminacji polskich elit. Po raz pierwszy użyto w forcie gazu do masowego mordowania ludności cywilnej – chorych psychicznie. Szacuje się, że w ciągu całego okresu funkcjonowania obozu przeszło przez niego ok. 20 tys. ludzi. Prawdopodobnie zginęło bądź zmarło co najmniej ok. 4,5 tys. osób, a wielu innych więźniów zginęło w masowych egzekucjach w okolicach Poznania.

27 kwietnia 1944 r. obóz został zlikwidowany, więźniów przeniesiono do obozu w Żabikowie. Do fortu wprowadzono oddział fabryki Telefunken. Fosy zostały wtedy zadaszone i urządzono w nich hale produkcyjne.

Fort VII został wykorzystany przez Niemców do obrony Poznania przed Armią Czerwoną. Załoga niemiecka skapitulowała 22 lutego 1945 roku, dzień przed zdobyciem Cytadeli.

Po wojnie fort przez wiele lat zajmowało polskie wojsko. Przebudowano wtedy dolną kondygnację koszar oraz wykonano dwie pochylnie zjazdowe do fosy od strony zewnętrznej fortu. W 1963 roku otwarto w lewej części Izbę Pamięci Narodowej. Muzeum Martyrologiczne oficjalne otwarto w 1980 roku.

Obecnie Fort VII jest jednym z najlepiej zachowanych poznańskich fortów. (PAP)

autor: Rafał Pogrzebny

rpo/ dki/