Grób pochowanego na bytomskim cmentarzu Władysława Targalskiego - uczestnika walk o Lwów w 1918 r., wojny polsko–bolszewickiej i III powstania śląskiego - został w czwartek odznaczony znakiem pamięci „Tobie Polsko”. Zmarły 26 lat temu bohater - jedno z lwowskich orląt - po wojnie osiadł w Bytomiu.
Akcja oznaczania grobów znakiem pamięci opracowanym przez Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Katowicach rozpoczęła się 5 lipca - w dniu setnej rocznicy zakończenia III powstania śląskiego. Pierwszy taki znak umieszczono w miniony poniedziałek na grobie ppor. Józefa Alberta Hetmańskiego w Jastrzębiu-Zdroju. Teraz w podobny sposób uhonorowano Władysława Targalskiego - lwowianina, w którego życiorysie był także ważny powstańczy epizod.
W listopadzie 1918 roku, 14-letni wówczas Targalski uczestniczył w walkach o Lwów, w wyniku których wojska ukraińskie zostały wyparte z tego miasta przez polskich obrońców oraz żołnierzy Wojska Polskiego. W 1921 r. wraz z kompanią kadetów wziął udział w III powstaniu śląskim - jako członek załogi pociągu pancernego walczył pod Kędzierzynem i Olesnem.
W okresie międzywojennym Władysław Targalski prowadził zakład zegarmistrzowski przy Placu Akademickim we Lwowie. Kiedy we wrześniu 1939 r. Niemcy zaatakowały Polskę, po raz kolejny wziął udział w wojnie. W 1941 r., po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej, został aresztowany przez gestapo za działalność konspiracyjną. Był więźniem obozów koncentracyjnych na Majdanku i w Buchenwaldzie. W 1945 r. trafił do Bytomia, gdzie rozpoczął działalność jako choreograf spektakli, wystawianych w latach 1945-1946 przez teatr powszechny przy miejskim domu kultury. Współpracował przy tworzeniu baletu Opery Śląskiej, prowadził też zakład zegarmistrzowski.
Władysław Targalski współorganizował w Bytomiu oddział Związku Byłych Więźniów Obozów Koncentracyjnych. W 1988 r. został członkiem Towarzystwa Miłośników Lwowa. Został uhonorowany m.in. Krzyżem Virtuti Militari, Krzyżem Walecznych, Krzyżem Oficerskim i Kawalerskim medalu Polonia Restituta. Zmarł w lipcu 1995 r. Spoczywa na cmentarzu Mater Dolorosa w Bytomiu.
Początek akcji oznaczania grobów znakiem "Tobie Polsko" dały badania Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Katowicach, które wykazały, że samorządy w regionie opiekują się jedynie 147 indywidualnymi i zbiorowymi miejscami pochówku powstańców. To niewiele wobec ponad 50 tys. uczestników powstań.
IPN zaapelował wówczas do mieszkańców, by zgłaszali zapomniane powstańcze groby. Dotąd wpłynęło ok. 140 takich zgłoszeń, a także listy i wykazy, będące w posiadaniu różnych stowarzyszeń i organizacji społecznych. Po weryfikacji dalszy bieg nadano 127 sprawom, dotyczącym grobów w kilkudziesięciu miejscowościach woj. śląskiego. Groby te znajdują się w różnym stanie technicznym, od bardzo dobrego do bezimiennych, zniszczonych płyt nagrobnych.
Znak "Tobie Polsko" ma formę proporczyka o rozmiarach ok. 20 cm na 8 cm, wykonanego z porcelany nagrobnej. Umieszczono na nim inwokację "Tobie Polsko", pod którą znajduje się wizerunek orła otoczonego datami powstań, a poniżej napisy: Grób Powstańca Śląskiego oraz Instytut Pamięci Narodowej. Proporzec jest wzorowany na sztandarze powstańczym "Tobie Polsko", wykonanym na początku 1920 r. w pracowni przy redakcji "Katolika" w Bytomiu - obecnie jest on w zbiorach Muzeum Czynu Powstańczego w Górze Św. Anny. W tym roku IPN planuje oznaczenie znakiem "Tobie Polsko" ok. 30 grobów.(PAP)
autor: Marek Błoński
mab/ aszw/
