Źródło: Muzeum Historii Polski/M. Cioch
Dzięki wieloletnim staraniom Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego i osobistemu zaangażowaniu wicepremiera, ministra kultury i dziedzictwa narodowego Piotra Glińskiego po 83 latach do Polski powrócił cykl 7 obrazów Bractwa św. Łukasza i 4 makat Mieczysława Szymańskiego. Prace trafiły do Muzeum Historii Polski - poinformowało MKiDN.
Prace trafiły do zbiorów Muzeum Historii Polski w Warszawie jako elementy stałej wystawy.
Jak wyjaśniono, obrazy, które były prezentowane w pawilonie polskim na Wystawie Światowej w Nowym Jorku od maja 1939 r. do końca 1940 r., "przedstawiają najważniejsze wydarzenia z historii Polski, ukazując jej wkład w rozwój cywilizacji zachodniej, między innymi w relacje z sąsiadami, tradycje tolerancji i konstytucjonalizmu".
"Nowojorska Wystawa Światowa, otwarta przez prezydenta USA Franklina Delano Roosevelta 30 kwietnia 1939 r., miała zaprezentować wizję postępu społecznego i rozwoju techniki pod hasłem +Świat Jutra+. Wybuch II wojny światowej sprawił, że stała się ostatnim akordem dwudziestolecia międzywojennego" - napisano na stronie resortu kultury.
Przypomniano, że "po zakończeniu wystawy, ze względu na trwającą w Europie wojnę, dzieła z pawilonu polskiego postanowiono przechować na terenie USA". "Po zakończeniu wojny obrazy oraz cztery makaty Mieczysława Szymańskiego znalazły się w dyspozycji Stefana Roppa, komisarza generalnego Pawilonu Polskiego, który całą kolekcję przekazał ostatecznie pod opiekę amerykańskiej uczelni Le Moyne College z Syracuse" - czytamy w informacji.
"Od wielu lat idea powrotu obrazów do Polski pojawiała się w debacie publicznej i na łamach mediów. Niejednokrotnie powracano do kwestii restytucji tych dzieł, szczególne wysiłki na tym polu zostały poczynione przez dyrektora Departamentu Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych MKiDN, śp. Jacka Milera, a także reprezentującego Polonię amerykańską Piotra Obsta" - przypomniano na stronie MKiDN.
"Jednak dopiero działania Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Piotra Glińskiego i podległego mu Departamentu Restytucji Dóbr Kultury, doprowadziły do satysfakcjonującego zakończenia" - podkreślono.
"To wydarzenie szczególne dla polskiego dziedzictwa. Przez wiele lat różne środowiska i instytucje zabiegały, aby historia obrazów i makat z Le Moyne College nie została zapomniana. Naszym wspólnym sukcesem jest to, że spotykamy się dzisiaj w Syracuse, w Le Moyne College, aby podpisać umowę o przekazaniu dzieł polskich artystów z powrotem do Polski" - powiedział wicepremier Piotr Gliński podczas uroczystości w Le Moyne College, gdzie 4 maja została podpisana umowa, na mocy której prace Łukaszowców trafiły do zbiorów Muzeum Historii Polski.
"W tym miejscu chciałbym jeszcze raz podziękować władzom Le Moyne College za współpracę i zrozumienie, jak ważne są dla nas te dzieła, a także za wieloletnią opiekę nad tym wyjątkowym zbiorem" – podkreślił wicepremier.
Przypomniano, że Polski pawilon na nowojorską Wystawę Światową w 1939 r. "powstawał w zawrotnym tempie - w niespełna półtora roku". "Ekspozycja, licząca ponad 11 tys. obiektów, miała manifestować dumę z dorobku kulturalnego i gospodarczego II RP, ale również przypominać najważniejsze wydarzenia polskiej historii. Jednym z najciekawszych elementów programu Sali Honorowej pawilonu polskiego był cykl 7 obrazów reprezentujących wielowiekową historię Rzeczypospolitej, koncentrujących się w swej wymowie ideowej na ukazaniu jej wkładu w rozwój cywilizacji zachodniej" - napisano na stronie MKiDN.
Wyjaśniono, że "to wymagające i terminowe zlecenie polski rząd w 1938 r. powierzył grupie 11 artystów, studentów Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie, członków Bractwa św. Łukasza, wśród których byli: Bolesław Cybis, Bernard Frydrysiak, Jan Gotard, Aleksander Jędrzejewski, Eliasz Kanarek, Jeremi Kubicki, Antoni Michalak, Stefan Płużański, Janusz Podoski, Jan Zamoyski". Dodano, że malarze pracowali pod kierunkiem prof. Tadeusza Pruszkowskiego w jego atelier zlokalizowanym w Kazimierzu nad Wisłą.
"Wyjątkowość projektu wynika z faktu, że każdy obraz, mając 11 współautorów, jest zbiorowym dziełem artystycznym" - zaznaczono w informacji.
Przypomniano, że "siedem obrazów, o wymiarach 120 x 200 cm każdy, przedstawia doniosłe wydarzenia z historii Polski: +Spotkanie Bolesława Chrobrego z Ottonem III u grobu św. Wojciecha (1000)+, +Przyjęcie chrześcijaństwa przez Litwę (1386)+, +Nadanie przywileju jedleńsko-krakowskiego (1430)+, +Unia Lubelska (1569)+, +Uchwalenie konfederacji warszawskiej o wolności religijnej (1573)+, +Odsiecz Wiednia (1683)+ oraz +Konstytucja 3 Maja (1791)+".
Program cyklu został przygotowany przez komitet naukowy złożony z uczonych pod przewodnictwem prof. Oskara Haleckiego. "Pod jego egidą dokonano również wnikliwej kwerendy, w wyniku której historycy pomogli malarzom odtworzyć barwy i rodzaje materiałów używanych w strojach i wnętrzach dawnych epok" - wyjaśniono.
"Po sześciu miesiącach, 7 grudnia 1938 r., w siedzibie Instytutu Propagandy Sztuki w Warszawie zaprezentowano publiczności efekty" - czytamy w informacji.
Jak wyjaśniono, dopełnieniem wystroju Sali Honorowej Pawilonu Polskiego były 4 makaty pn. Jan III Sobieski wg projektu Mieczysława Szymańskiego, wykonane pod kierunkiem Marii Łomnickiej-Bujakowej przez zespół hafciarek ze spółdzielni "Inicjatywa" w Warszawie.
"Agresja niemiecka we wrześniu 1939 r. sprawiła, iż polski pawilon został pozbawiony źródeł finansowania. Komisarz generalny ekspozycji polskiej prof. Stefan de Ropp wyprzedał część wyposażenia" - napisano na stronie MKiDN.
Zaznaczono, że największa liczba obiektów trafiła do kolekcji Muzeum Polskiego w Chicago. "Natomiast zbiór 7 obrazów Łukaszowców i 4 tkanin wg projektu Szymańskiego został zdeponowany w jezuickiej uczelni Le Moyne College w Syracuse w stanie Nowy Jork, gdzie od 1958 r. był prezentowany w tamtejszej bibliotece, początkowo w Grewen Hall, od 1981 r. - w Noreen Reale Falcone Library" - napisano.
Bractwo św. Łukasza to założone w 1925 r. ugrupowanie artystyczne, ukierunkowane na tradycyjne malarstwo figuratywne, pracujące na wzór średniowiecznego cechu malarzy. "Korzystało z tradycyjnych technik malarskich, nawiązując do malarstwa niderlandzkiego i włoskiego XVI-XVII w." - wyjaśniono.
Zostało założone przez prof. Tadeusza Pruszkowskiego i jego uczniów, którzy tworzyli głównie kompozycje historyczne, sceny rodzajowe i biblijne. Podkreślono, że artyści "stali w opozycji do panujących wówczas nurtów awangardowych w sztuce".
Członkami Bractwa św. Łukasza byli: Bolesław Cybis, Jan Gotard, Aleksander Jędrzejewski, Eliasz Kanarek, Edward Kokoszko, Antoni Michalak, Jan Podoski, Mieczysław Schulz, Czesław Wdowiszewski, Jan Wydra, Jan Zamoyski. Potem dołączyli do nich: Bernard Frydrysiak, Jeremi Kubicki i Stefan Płużański.
Mieczysław Szymański był polskim malarzem oraz projektantem tkanin, wychowankiem prof. Tadeusza Pruszkowskiego. Zasłynął z wykonanej na Wystawę Światową w Paryżu w 1937 dużej makaty, za którą otrzymał Grand Prix.
"Co ciekawe, to właśnie ta tkanina została następnie rozcięta na cztery oddzielne sceny (+Alegoria zwycięstwa+, +Król z cesarzem Leopoldem po zwycięstwie wiedeńskim+, +Król z Marysieńką w otoczeniu dam dworu+, +Anioł+) i znalazła się dwa lata później w Pawilonie Polskim na Wystawie Światowej w Nowym Jorku" - czytamy w informacji.
Podkreślono, że "cykl obrazów Bractwa św. Łukasza będzie cennym uzupełnieniem zbiorów Muzeum Historii Polski". "W zbiorach placówki znalazło się wcześniej ponad 100 obiektów sztuki użytkowej i ludowej z pawilonu polskiego podarowanych przez Marię Starczewską-Lambasę" - napisano na stronie resortu kultury.(PAP)
autor: Grzegorz Janikowski
gj/ dki/
