Zabytkowe nagrobki na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie. Fot. PAP/D. Delmanowicz
Konserwację Grobu Artystów Polskich na rzymskim cmentarzu Campo Verano, prace na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie i program renowacji cmentarzy polskich na Ukrainie przez młodzież dolnośląską wsparł w 2013 roku resort kultury.
Departament Dziedzictwa Kulturowego w resorcie kultury od lat 90. prowadzi rejestrację i dokumentację zabytków kultury polskiej i z Polską związanych, w tym cmentarzy. Prace inwentaryzacyjne i konserwatorskie na cmentarzach cywilnych poza granicami kraju rozpoczęto w 1992 roku. Obecnie są one finansowane z funduszy własnych Departamentu Dziedzictwa Kulturowego oraz dofinansowywane w ramach programu "Dziedzictwo kulturowe".
Inwentaryzacja cmentarzy cywilnych i zachowanych na nich zabytków, w pierwszej kolejności objęła nekropolie na terenie dawnych Ziem Wschodnich Rzeczypospolitej. Dzięki współpracy z pracownikami naukowymi i studentami Politechniki Świętokrzyskiej w Kielcach rozpoczęto dokumentowanie polskich grobów na cmentarzach na Ukrainie i Łotwie. Dotychczas pracami zostały objęte: Cmentarz Bajkowy w Kijowie, Cmentarz Polski w Żytomierzu, Cmentarz Janowski we Lwowie, Cmentarz Komunalny w Czerniowcach oraz kwatera katolicka Cmentarza św. Michała w Rydze i cmentarz w Dyneburgu na Łotwie. MKiDN współfinansowało także projekt inwentaryzacji cmentarzy Podola (Ukraina), realizowany przez Koło Naukowe Studentów Historii Sztuki Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Dzięki współpracy z Towarzystwem Tradycji Akademickiej kompleksowo inwentaryzowane są groby polskie na terenie Łatgalii – dawnych Inflant Polskich.
Konserwacja nagrobków realizowana jest przez zespoły polsko-ukraińskie. O wyborze zabytków decyduje wspólna, polsko-ukraińska komisja ekspertów. Pod uwagę brane są przede wszystkim kryteria: historycznej roli zmarłej osoby, wartości artystycznej nagrobka oraz techniki, w jakiej został wykonany.
Prace podjęto również na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie. Od 2008 roku projekt inwentaryzacyjny realizowany jest formule praktyk wakacyjnych studentów uczelni polskich i ukraińskich. Prace konserwatorskie prowadzone są we współpracy z Zarządem Ochrony Środowiska Historycznego Lwowskiej Rady Miejskiej, Dyrekcją Muzeum – Cmentarz Łyczakowski oraz polskim Towarzystwem Opieki nad Zabytkami (w l. 2008-2012), a od 2013 r. z Fundacją Dziedzictwa Kulturowego.
Konserwacja nagrobków realizowana jest przez zespoły polsko-ukraińskie. O wyborze zabytków decyduje wspólna, polsko-ukraińska komisja ekspertów. Pod uwagę brane są przede wszystkim kryteria: historycznej roli zmarłej osoby, wartości artystycznej nagrobka oraz techniki, w jakiej został wykonany. Do prac restauratorskich na Cmentarzu Łyczakowskim realizowanych w latach od 2008 roku wspólnie ze stroną ukraińską powołano zespół pod kierunkiem dr Janusza Smazy z ASP w Warszawie.
Tegoroczny (2013 r.) etap wspólnych, polsko-ukraińskich kompleksowych prac konserwatorskich na Cmentarzu Łyczakowskim, koordynowanych przez Fundację Dziedzictwa Kulturowego obejmuje nagrobki: Jarosława Kułaczkowskiego, Leona Twareckiego, Marii Anny Ponińskiej, Józefa Żukowskiego i Zdzisławy Krówczyńskiej. Ze względu na awaryjny stan fundamentu zostanie również wykonana ekspertyza nagrobku Seweryna Goszczyńskiego i drobne prace przy grobach Juliana Ordona i Karola Mikulego.
W 2013 r., na wniosek Fundacji Dziedzictwa Kulturowego z funduszy MKiDN i przy wsparciu ambasady RP w Rzymie, przeprowadzono konserwację Grobu Artystów Polskich na rzymskim Campo Verano. Nagrobek, zaprojektowany przez rzeźbiarza Antoniego Madeyskiego, został oczyszczony i przywrócony do oryginalnego stanu. W niszy została umieszczona kopia skradzionego z grobowca oryginalnego popiersia Aleksandra Gierymskiego, dłuta Antoniego Madeyskiego. W grobie na Campo Verano spoczywają, oprócz Antoniego Madeyskiego, Aleksander Gierymski oraz Jadwiga Bohdanowicz i Wiktor Brodzki. Z przywróceniem oryginalnego wyglądu pomnika wiązało się umieszczenie w niszy kopii skradzionego z grobowca oryginalnego popiersia Aleksandra Gierymskiego, dłuta Antoniego Madeyskiego. Na pomniku zamontowano także nową płytę nagrobną Jadwigi Bohdanowicz i Wiktora Brodzkiego.
MKiDN wsparło też w tym roku finansowo program renowacji cmentarzy polskich na Ukrainie przez młodzież dolnośląską. Materiały uzyskane w podczas prac inwentaryzacyjnych w Żytomierzu, Mińsku, Kowlu, Buczaczu i Krzemieńcu, na terenie d. województw poleskiego, wileńskiego, nowogródzkiego i białostockiego (w granicach współczesnej Białorusi) oraz w powiatach borszczowskim i czortowskim d. województwa tarnopolskiego (współczesna Ukraina) a także na cmentarzu w Montrésor (Francja) opublikowane zostały w formie katalogów. (PAP)
agz/ ls/
