Bohoniki, 31.07.2020. Obchody w meczecie w Bohonikach (gm. Sokółka) muzułumańskiego Święta Ofiarowania Kurban Bajram (Eid Al-Adha). Fot. PAP/A. Reszko
W poniedziałek mija 95. rocznica utworzenia Muzułmańskiego Związku Religijnego w RP, najstarszej i najważniejszej organizacji polskich wyznawców islamu. W założeniu miała ona zajmować się problematyką religijną, współcześnie MZR działa również na rzecz kultury czy oświaty polskich Tatarów.
Do powołania Związku doszło w czasie Wszechpolskiego Zjazdu Delegatów Gmin Muzułmańskich, który 28-29 grudnia 1925 roku odbył się w Wilnie.
Sami przedstawiciele MZR szacują, że należy do niego obecnie ok. 5 tys. osób, głównie polscy Tatarzy tradycyjnie wyznający islam, których największe w kraju skupiska są w województwie podlaskim.
Jak przypomina historyk tatarskiego pochodzenia, dr Artur Konopacki z Uniwersytetu w Białymstoku, powstanie w 1925 roku w Wilnie Muzułmańskiego Związku Religijnego było też konsekwencją odzyskania przez Polskę niepodległości w sytuacji, gdy polscy muzułmanie znajdowali się na terenach różnych zaborów.
"Powstał pomysł, aby tych muzułmanów jakoś zjednoczyć" - powiedział PAP dr Konopacki zaznaczając, że nie była to inicjatywa samej społeczności, a ówczesnego ministerstwa wyznań religijnych i oświecenia publicznego.
Np. polscy muzułmanie w zaborze rosyjskim byli przed I wojną światową zorganizowani w gminy wyznaniowe, które podlegały muftiemu z Krymu. W 1919 roku powracający z Rosji Tatarzy polscy założyli w Wilnie Centralny Komitet Tatarów Polski, Litwy, Białorusi i Ukrainy. Zaś w 1923 roku muzułmanie warszawscy założyli Związek Muzułmański miasta stołecznego Warszawy.
Ponieważ obie organizacje nie zaspokajały potrzeb całej społeczności muzułmańskiej w Polsce, w 1925 roku w Wilnie powołano jednolitą organizację. Zjazd powołał też urząd przywódcy religijnego polskich muzułmanów – muftiego. Został nim Jakub Szynkiewicz. Równolegle powstał też Związek Kulturalno-Oświatowy Tatarów RP, do którego tradycji odwołuje się współcześnie Związek Tatarów RP.
Jak dodał dr Konopacki, powstały wówczas MZR miał dbać o edukację i posługę religijną oraz kształcić islamskich duchownych. "Przez okres PRL to była jedyna organizacja, która skupiała muzułmanów - Tatarów i miała monopol na każdą działalność: kulturalną, oświatową czy religijną. To się zmieniło po zmianie ustrojowej 1989 roku, gdy powstał Związek Tatarów RP" - powiedział PAP.
Zwrócił uwagę, że chodziło o animowanie życia m.in. kulturalnego Tatarów, nie zawsze już muzułmanów. Przyznał, że współcześnie MZR nadal odgrywa w tym środowisku bardzo dużą rolę. Zaznaczył, że nie widzi w tym konkurencji, bo działania obu organizacji trafiają do różnych środowisk.
Nawiązując do jubileuszu 95-lecia działalności MZR jego obecny przewodniczący mufti Tomasz Miśkiewicz podkreślił, że działalność współcześnie jest zupełnie inna, niż wtedy, gdy organizacja powstawała. "Najważniejszą wytyczną dla Związku, jak i dla mnie osobiście, jest przetrwanie tożsamości etnicznej, religijnej w społeczności tatarskiej, edukacja dzieci i młodzieży oraz dbanie o nasze świątynie i miejsca kultu, miejsca pamięci" - powiedział PAP.
Miśkiewicz ocenił, że wciąż jest zagrożenie dla przetrwania tradycji czy kultury takich małych grup, jak polscy Tatarzy. "Współczesny świat, poprzez swoje życie, wypiera tradycję, religię z dnia codziennego. Z tym przede wszystkim się mierzymy i musimy zadbać o to, by te tradycje były pielęgnowane na co dzień" - powiedział. Przyznał, że jest to trudne, podał przykład próby przywrócenia znajomości języka tatarskiego. "Lekcje się odbywały, jednak na dłuższą metę nie było dużego zainteresowania" - dodał.
Podkreślił, że religia (islam) jest dla Tatarów głównym spoiwem ich tożsamości; zwrócił uwagę na uroczystości religijne czy rodzinne (śluby, pogrzeby). Miśkiewicz dodał, że z tego też powodu MZR skupił się również na działalności wydawniczej, by poprzez publikacje przypomnieć i utrwalić te tradycje. "Żeby też sami Tatarzy, jako społeczność muzułmańska, świadomie podchodzili do swoich tradycji, żeby się ich nie wstydzić i kultywować" - dodał.
Działalność Związku reguluje ustawa o stosunku państwa do Muzułmańskiego Związku Religijnego w RP. Uchwalona w 1936 roku, z nowelizacjami obowiązuje do dziś. MZR otrzymał dzięki tej ustawie osobowość prawną, np. możliwość posiadania majątku, korzystania z ulg i zwolnień od podatków państwowych i komunalnych obiektów sakralnych.
Przepisy sprzed II wojny światowej nie przystają jednak do realiów działalności współcześnie. Dlatego już od wielu lat działacze MZR próbują doprowadzić do zmiany tych przepisów. Jak dotąd, do uchwalenia nowych rozwiązań prawnych jednak nie doszło.(PAP)
autor: Robert Fiłończuk
rof/ jann/
