Wystawa „Sobiescy i Radziwiłłowie. Strażnicy Wizerunku Maryjnego” w Muzeum w Nieborowie i Arkadii
Najcenniejsze pamiątki rodziny Radziwiłłów związane z bitwą wiedeńską 1683 roku – m.in. otaczany kultem obraz Matki Boskiej, przez Jana III Sobieskiego uznany za symbol zwycięstwa nad Turkami – można od soboty oglądać na wystawie w pałacu w Nieborowie (Łódzkie).
Zdaniem kuratorki wystawy Moniki Antczak, zorganizowana przez Muzeum w Nieborowie i Arkadii oraz Fundację "Trzy Trąby" ekspozycja pozwoli zwiedzającym na poznanie niezwykle cennych historycznych pamiątek, związanych z bitwą wiedeńską 1683 roku oraz wielowiekową historią rodziny Radziwiłłów; większość z nich na co dzień przechowywana jest w prywatnych kolekcjach, niedostępnych dla szerszej publiczności.
Najcenniejszym eksponatem, wokół którego poprowadzono narrację całej wystawy, jest wizerunek Matki Boskiej należący niegdyś do Jana III Sobieskiego; on sam uznał ten obraz za symbol zwycięstwa nad siłami tureckimi i otoczył go wraz z rodziną kultem. Przeświadczenie króla o boskiej opiece pod Wiedniem, spotęgowały napisy w banderolach trzymanych przez anioły. Odnoszą się one do jego imienia "In hac Imagine Mariae Victor ero Ioannnes" – W tym obrazie Maryi ja Jan będę zwycięzcą oraz "In hac Imagine Mariae Vinces Ioannes" – W tym obrazie Maryi zwyciężysz Janie.
"Zaprezentujemy także dwie kopie tego obrazu. Jedną sprowadziliśmy z sanktuarium w Loreto we Włoszech – to kopia wykonana na polecenie królowej Marii Kazimiery i złożona tam przez nią w darze. Po raz pierwszy po 320 latach te dwa wizerunki staną obok siebie. Trzecia kopia została wykonana przez rodzinę Radziwiłłów w połowie XIX wieku z przeznaczeniem do pałacu w Połoneczce" – podkreśliła kuratorka.
Obok cennych obrazów zgromadzono eksponaty związane z odsieczą wiedeńską. Są wśród nich trofea spod Wiednia złożone na Jasnej Górze, siodło hetmana Jabłonowskiego oraz liczne portrety Sobieskich i Radziwiłłów.
"Nie wszyscy wiedzą, że w żyłach Radziwiłłów i Sobieskich płynie ta sama krew; dlatego właśnie obraz Matki Boskiej trafił pod opiekę Radziwiłłów. Gdy to się stało, pierwszy przedstawiciel tej rodziny, na odwrocie obrazu zapisał dedykację dla kolejnych pokoleń, że jest to najcenniejsza pamiątka rodu i każdy kolejny Radziwiłł ma otaczać ją najwyższą czcią i chronić" – wyjaśniła Antczak.
Po śmierci wnuczki Jana III Sobieskiego w 1740 roku, spuściznę Sobieskich odziedziczył wnuk siostry króla - Michał Kazimierz Radziwiłł, zwany Rybeńko. Urządził on w Nieświeżu kaplicę dla obrazu, który zyskał miano Matki Boskiej Nieświeskiej lub Radziwiłłowskiej. Obraz był w niej przechowywany do 1939 roku; wówczas uratowała go opiekunka ostatniego nieświeskiego ordynata – Leona Radziwiłła, a tuż po wojnie zwróciła rodzinie.
Obraz w każdym pokoleniu miał swoich strażników – obecnymi są Maria Anna Radziwiłł i Maciej Radziwiłł, założyciel Fundacji "Trzy Trąby". Publicznie był prezentowany tylko dwa razy – m.in. z okazji wystawy poświęconej bitwie pod Wiedniem organizowanej w Krakowie w 1883 roku – wcześniej na swoim obrazie "Sobieski pod Wiedniem" umieścił go Jan Matejko, a potem - również z okazji wystawy o victorii wiedeńskiej - w 1983 roku.
"Nie wiemy, kiedy pojawi się kolejna okazja do obejrzenia obrazu, który na co dzień przechowywany jest w domu prywatnym jednego z Radziwiłłów, gdzie wisi na honorowym miejscu w salonie i stanowi największe sacrum. Nie bez znaczenia jest fakt, że Sala Biała pałacu w Nieborowie, gdzie pokazujemy Matkę Boską Nieświeską, jest konsekrowana – to pałacowa kaplica" - wyjaśniła kuratorka.
Organizatorzy podkreślają, że wystawa jest wielowątkowa; każdy z prezentowanych strażników obrazu to interesująca postać historyczna i związane z nią niezwykłe pamiątki.
"Jedną z nich są chorągwie z okresu konfederacji barskiej, które należały do Karola Stanisława Radziwiłła zwanego Panie Kochanku. W zbiorach muzealnych w kraju próżno szukać chorągwi z tego okresu, a dla Radziwiłłów jest to szczególnie cenna pamiątka, bo gdy któryś z członków rodu umiera, chorągwie te ozdabiają jego trumnę" – dodała Antczak.
Radziwiłłowie przez ponad 170 lat byli właścicielami Nieborowa, w którym obecnie działa muzeum wnętrz rezydencji pałacowej z XVII-XIX wieku i muzeum majoliki. Pałac był ich własnością od 1774 r.; stworzyli m.in. otaczający go kompleks parkowy Arkadia, a pod koniec XIX wieku Manufakturę Majoliki. Po drugiej wojnie światowej Nieborów, w ramach nacjonalizacji, odebrano rodzinie Radziwiłłów, a pałac stał się oddziałem Muzeum Narodowego.(PAP)
autorka: Agnieszka Grzelak-Michałowska
agm/ mmu/
