Wileńska palma – wałeczek uwity z suchokwiatów naturalnych i farbowanych zakończony „mietliczką” – będąca symbolem Wileńszczyzny i znakiem promocyjnym rejonu wileńskiego, jest znana daleko poza granicami Litwy. Od 2019 roku wileńska palma jest na liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego Litwy, a od kilku lat czynione są starania, aby na listę UNESCO została wpisana tradycja wicia palmy wileńskiej.
„Początkowo palma wileńska była papierowa, tak jak na Podlasiu, czy Grodzieńszczyźnie. Potem zaczęto dokładać do niej suszone kwiatki, które z czasem zastąpiły w pełni papierowe” – powiedziała PAP Grażyna Gołubowska z Samorządu Rejonu Wileńskiego.
Początki tradycji wicia palmy w miejscowościach podwileńskich nie zostały ustalone. Najstarsze źródła ikonograficzne są nieliczne. W 1847 roku powstał obraz Kanuta Rusieckiego "Litwinka z palmami", a polski etnograf Oskar Kolberg w połowie XIX wieku pisał o palmach miejskich z papierowych kwiatków i o palmach wiejskich z mchu, wierzby, zbóż i innych roślin.
„Dzisiaj rozróżniamy kilka rodzajów palmy wileńskiej, podstawowe to płaska w formie serduszek, różczkowa, czyli bardzo cieniutka i tzw. ruszczycówka – wałeczek uwity z kwiatów we wzory, którą rozreklamował na początki XX wieku Ferdynand Ruszczyc” – mówi Gołubowska.
Tradycyjna palma ma około 30 centymetrów długości, „po poświęceniu w Niedzielę Palmową wkładano ją za święte obrazy wiszące na honorowym miejscu pokoju”. Dzisiaj wyplatane są też małe 15-centymetrowe palemki, ale także kilkumetrowe. Na 100-lecie niepodległości Litwy w 2018 roku uwito palmę wysokości 2 metrów i 60 centymetrów. Wysokość rekordowej palmy wynosiła 6 metrów. Zużyto na nią tyle kwiatów, ziół i innego surowca, że można by było z niego zrobić blisko 1000 palm średniej, półmetrowej wielkości.
Palma wileńska była kilkakrotnie prezentowana na Międzynarodowych Targach „Zielony Tydzień” w Berlinie oraz na światowej wystawie Expo 2015 w Mediolanie. W 2013 roku ówczesna prezydent Litwy Dalia Grybauskaite sprezentowała palmę papieżowi Franciszkowi z okazji inauguracji jego pontyfikatu, a wileńska palmiarka Agata Granicka zawiozła palmę na grób św. Jana Pawła II.
W 2019 roku wileńska palma została wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego Litwy, a od kilku lat są czynione starania, by wpisać tradycję wicia palmy wileńskiej na listę UNESCO.
Od dwóch lat palma jest znakiem promocyjnym rejonu wileńskiego, na terenie którego powstała tradycja i jest kultywowana. „Cieszymy się, że w naszym logo jest stylizowana palma, znak bardzo charakterystyczny i rozpoznawalny nie tylko w Litwie, ale też na świecie” – mówi Gołubowska.
Samorząd Rejonu Wileńskiego przygotował również bogatą wystawę muzealną o palmie wileńskiej, o tradycji jej wicia, o palmie w sztuce i literaturze, o znaczeniu religijnym palmy. Wystawa była już prezentowana w wielu miejscowościach Litwy, w ubiegłym roku została pokazana też m.in. w Częstochowie, a obecnie można ją obejrzeć w Solecznikach.
Z Wilna Aleksandra Akińczo (PAP)
aki/ ap/
