Polska Fundacja Narodowa uczestniczy w obchodach 80. rocznicy Powstania w getcie warszawskim – wsparła zabezpieczenie i konserwację unikatowych dokumentów z powstania i ekspozycję na ten temat – mówi w czwartek PAP Temistokles Brodowski z PFN.
PFN wspólnie z Archiwum Akt Nowych zajęło się opracowaniem materiałów Rady Pomocy Żydom "Żegota" przy Delegaturze Rządu RP na Kraj. Z okazji 80. rocznicy Powstania w getcie warszawskim przygotowano pokaz archiwaliów "Żegoty", konferencję i plenerową wystawę "Dokumenty 1942-1944 i ich konserwacja" - powiedział PAP Brodowski.
Wystawa na ogrodzeniu Archiwum Akt Nowych w Warszawie otwarta we wtorek, prezentuje proces zabezpieczenia i konserwacji unikatowych archiwalnych dokumentów dotyczących powstania w getcie - wyjaśnił.
Upamiętniając Radę Pomocy Żydom "Żegota" Polska Fundacja Narodowa przypomina o działaniach Polaków - najliczniejszej grupy nagrodzonych za pomoc udzielaną Żydom w czasie II wojny światowej medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata przez Instytut Yad Vashem - zaznaczył w rozmowie z PAP.
"Rada Pomocy Żydom przy Delegaturze Rządu RP na Kraj stanowiła jedyny w okupowanej Europie przykład organizacji rządowej poświęconej tylko i wyłącznie pomocy i ratowaniu Żydów. +Żegota+ prowadziła pięć rodzajów pomocy - legalizacyjną z ponad 50 tys. zdobytych metryk chrztu, finansową, mieszkaniową, lekarską i pomoc dzieciom żydowskim" - wskazał Brodowski. "Kierowany przez Irenę Sendlerową referat dziecięcy +Żegoty+ w Warszawie uratował ok. 2,5 tys. żydowskich dzieci" - dodał.
Prezes Polskiej Fundacji Narodowej Marcin Zarzecki przypomniał, że niemieckie prawo w okupowanej Polsce penalizowało pomoc udzielaną osobom narodowości żydowskiej i przewidywało karę śmierci dla osób ukrywających Żydów.
"PFN poprzez wystawę realizowaną wraz z Archiwum Akt Nowych pragnie przybliżyć bohaterów wydarzeń, twórców +Żegoty+ i osoby, które ryzykowały życiem udzielając pomocy współobywatelom pochodzenia żydowskiego. To kontynuacja naszych działań związanych ze wsparciem konserwacji dokumentów Rady Pomocy Żydom ze zbiorów AAN, wydania źródeł w pracy zbiorowej w języku angielskim i dystrybuowania ich do kilkunastu tysięcy bibliotek oraz do kluczowych historyków z Europy Zachodniej, USA i Izraela" - powiedział PAP Zarzecki.
"To nasze zobowiązanie moralne, aby pamiętać i upowszechniać pamięć o Polakach ratujących swoich żydowskich sąsiadów i współobywateli niezależnie od zagrożenia życia swego i swoich rodzin" - dodał.
Wiceprezes PFN Michał Góras podkreślił, że PFN dla podtrzymywania polskiej zbiorowej pamięci i kultury historycznej aktywnie włącza się m.in. w projekty edukacyjno-oświatowe, produkcje kinematograficzne spójne z misją i statutem fundacji. Obecna ekspozycja przybliża podstawowe informacje o "Żegocie", przedstawia ludzi, którzy ją tworzyli i zapoznaje ze sposobami pomocy udzielanej Żydom pod niemiecką okupacją - podkreślił.
Dodał, że wydanie w języku angielskim oryginalnych źródeł - książki "Żegota - Dokumenty 1942–44" dystrybuowanej w zagranicznych ośrodkach akademickich - może stać się istotnym impulsem do dalszych badań nad dokumentowaniem pomocy udzielanej przez Polaków ludności żydowskiej w trakcie II wojny światowej. "To unikalne zestawienie źródeł - w większości do tej pory nie publikowanych" - zaznaczył Góras.
Dyrektor Archiwum Akt Nowych Mariusz Olczak mówił podczas wtorkowego otwarcia wystawy, że prezentowane są dokumenty oryginalne, bardzo rzadkie i pokazujące duży wysiłek organizacyjny nie tylko Armii Krajowej, ale także innych struktur Polskiego Państwa Podziemnego oraz najważniejsze i najbardziej aktywne osoby - twórców "Żegoty". Część skanów oryginałów można znaleźć też w internecie (https://www.aan.gov.pl/a,1137,powstanie-w-getcie-warszawskim-materialy-aan).
Rada Pomocy Żydom przy Delegaturze Rządu RP na Kraj była polską podziemną organizacją działająca w latach 1942-45, organizującą pomoc dla Żydów. Wśród jej archiwaliów zachowały się wyjątkowo ważne świadectwa przebiegu Powstania w getcie warszawskim i niemieckiej zbrodniczej akcji likwidacyjnej.
Zbrojne Powstanie w warszawskim getcie przeciw Niemcom wybuchło 19 kwietnia 1943 roku. Było ono odpowiedzią na ostateczną likwidację żydowskiej dzielnicy przez okupanta. Do walki stanęły Żydowska Organizacja Bojowa, Żydowski Związek Wojskowy wspierane przez Polskie Państwo Podziemne. Niemcy brutalnie stłumili powstanie, topiąc je we krwi. W rocznicę wybuchu zrywu obchodzimy w Polsce Dzień Pamięci Ofiar Holocaustu i Powstania w Getcie Warszawskim.(PAP)
autor: Aleksander Główczewski
ago/ dki/
