XVIII-wieczne freski Ecksteinów we Lwowie. Źródło: Instytut POLONIKA
W czwartek we Lwowie odbyła się prezentacja fresków zdobiących dawny kościół jezuicki, obecnie greckokatolicką cerkiew garnizonową. Naszym obowiązkiem jest zachowanie tej spuścizny dla przyszłych pokoleń – napisał wicepremier Piotr Gliński w liście do uczestników uroczystości.
„W dawnym kościele jezuitów we Lwowie odbyła się w czwartek uroczysta prezentacja odnowionego barokowego arcydzieła – fresków Franza i Sebastiana Ecksteinów. Umieszczone na sklepieniu nawy głównej świątyni malowidło odzyskało swój blask po trwającym cztery lata drugim etapie prac konserwatorskich. Renowację wsparło Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą +Polonika+. Jej łączny koszt to prawie 2,5 mln zł” - poinformowało MKiDN w przesłanym PAP komunikacie.
W uroczystej prezentacji odnowionych fresków wzięli udział przedstawiciele Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą „Polonika”, Konsulatu Generalnego RP we Lwowie, władz Lwowa, Ukraińskiej Cerkwi Greckokatolickiej oraz konserwatorzy zabytków realizujący prace. Prezentacji fresków towarzyszyło otwarcie wystawy plenerowej „Piękno odzyskane – konserwacja malarstwa Ecksteinów”, którą przygotowali pracownicy Instytutu Polonika.
Podczas uroczystości zastępca dyrektora Departamentu Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych MKiDN Elżbieta Rogowska w imieniu wicepremiera Piotra Glińskiego wręczyła osobom zaangażowanym w realizację projektu odznaczenia: Brązowy Medal „Zasłużony Kulturze-Gloria Artis” dr. Pawłowi Bolińskiemu, odznakę „Zasłużony dla Kultury Polskiej” konserwatorce Łesi Hanuliak oraz dyplomy ministra w uznaniu szczególnych zasług dla zachowania wspólnego dziedzictwa kulturowego: Stepanowi Susowi, biskupowi kurialnemu Archieparchii Kijowsko-Halickiej UGKC oraz ojcu Tarasowi Mychalczukowi, byłemu i obecnemu proboszczowi świątyni oraz członkom polsko-ukraińskiego zespołu konserwatorskiego realizującego projekt.
W odczytanym liście ministra kultury i dziedzictwa narodowego Piotra Glińskiego przypomniano długą historię tego miejsca oraz długie wysiłki konserwatorów, mających na celu uratowanie bezcennych malowideł i przywrócenia świątyni dawnych funkcji. „Jesteśmy s´wiadomi, z˙e miejsce, w którym odbywa się dzisiejsza uroczystość było świadkiem zmieniaja?cej się historii nie tylko Lwowa, ale i całej Ukrainy. Niezwykle cieszę się, z˙e ta świa?tynia znów moz˙e pełnić swoja? pierwotna? role? i być miejscem modlitwy dla wiernych, a jednocześnie zachwycać swoimi wnętrzami” – napisał Gliński.
Przez kilka ostatnich lat sklepienie nawy głównej kościoła przy ul. Teatralnej szczelnie zasłaniały rusztowania. Na wysokości 30 metrów w barokowej świątyni (wzorowanej na barokowym rzymskim kościele Il Gesu) trwały wytężone prace polsko-ukraińskiej ekipy dra Pawła Bolińskiego z krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych.
Po 1945 roku kościół jezuitów (obecnie mieści się tu greckokatolicka cerkiew garnizonowa pod wezwaniem świętych Piotra i Pawła) zamieniono w gigantyczny magazyn na kilka milionów książek. Od czasów II wojny światowej nie przeprowadzono żadnego poważniejszego remontu. Cała budowla, gdy tylko zlikwidowano magazyn i przekazano obiekt wiernym, była w fatalnym stanie technicznym, zawilgocona, z przeciekającym dachem.
Prace ratunkowe, do których od samego początku włączyli się specjaliści z Polski, rozpoczęły się już w 2012 r. od inwentaryzacji, badań i stworzenia programów konserwatorskich, żeby - siłami najpierw krakowskiego Stowarzyszenia Kon-Federacja – beneficjenta programu dotacyjnego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, przy wsparciu Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego, a potem z budżetu Instytutu POLONIKA oraz miejscowej parafii pokrywającej niebagatelne koszty związane z rusztowaniami – zachować cenny zabytek dla przyszłych pokoleń.
W 2016 r. rozpoczął się drugi etap finansowany wstępnie przez MKiDN, w który następnie włączył się powołany wówczas Instytut POLONIKA. Od 2019 roku POLONIKA samodzielnie finansowała projekt oczyszczania i uzupełnienia malowideł Ecksteinów zdobiących nawę główną, o łącznej powierzchni przekraczającej 1 tys. m kw.
„Część kompozycji – na szczęście niewielką - trzeba było odtworzyć, dosłownie punkt po punkcie. Podczas kolejnych komisji konserwatorskich, podczas których sprawdzaliśmy tempo i stopień zaawansowania działań pod dachem, oglądałam dzieło dosłownie na wyciągnięcie ramienia. Na początku wszystko dookoła było szare i zabrudzone, a potem nagle zaczęły wyłaniać się kolory i wspaniałe barokowe kształty” – wyjaśniła w oświadczeniu przesłanym PAP dyrektor Instytutu POLONIKA Dorota Janiszewska-Jakubiak.
Łączny koszt prac, które wykonano w kościele przy ul. Teatralnej w latach 2012-21, wyniósł ok. 4 mln zł. Renowacja fresków w nawie kosztowała 2,6 mln (w tym Instytut POLONIKA przekazał 2,432 mln zł, a z funduszy MKiDN – 220 tys. zł.(PAP)
Autor: Michał Szukała
szuk/ pat/
