Dyrektor Archiwum IPN Marzena Kruk. Źródło: IPN
16 września w Muzeum im. K. Pułaskiego w Warce obędzie się uroczyste otwarcie wystawy „Ramię krzep – Ojczyźnie służ” z okazji 135. rocznicy powstania Sokolstwa Polskiego w Ameryce . Zwiedzający zobaczą ok. 400 oryginalnych artefaktów z prywatnych zbiorów w USA.
16 września odbędzie się uroczyste otwarcie wystawy zatytułowanej "Ramię krzep – Ojczyźnie służ". 135. rocznica powstania Sokolstwa Polskiego w Ameryce, które odbędzie się w Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce.
"Nie sposób szczegółowo zaprezentować bogatej historii obejmującej 135 lat istnienia tej zasłużonej organizacji polonijnej. Poprzez zaledwie wyimek, ale i tak imponujących rozmiarów, bo obejmujący około czterystu oryginalnych artefaktów zbiór, pragniemy opowiedzieć historię Sokolstwa Polskiego w Ameryce jak najszerszemu gronu odbiorców" - powiedziała PAP Marzena Kruk, dyrektor Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej.
Jednym z najciekawszych artefaktów, które zaprezentujemy jest „Memoriał do cywilizowanych narodów świata w sprawie Polski” ze schyłku 1914 r. przygotowany przez Związek Sokołów Polskich. Dokument skierowany do prezydenta Stanów Zjednoczonych W. Wilsona oraz wszystkich ambasadorów rezydujących w Waszyngtonie podnosił prawo Polski do pełnej niepodległości. Wystąpienie wręczone przez delegację Sokolstwa Wilsonowi w lutym 1915 r. zostało bardzo dobrze przyjęte i obiecano pomoc w tej kwestii. Głosy w sprawie przywrócenia Polsce pełnej suwerenności przyniosły oczekiwany skutek w listopadzie 1918 r." - tłumaczy Kruk.
Wśród eksponatów wystawy "Ramię krzep – Ojczyźnie służ" są liczne unikalne artefakty związane z historią Sokolstwa w USA. Wśród nich jest m.in. Krzyż Żołnierzy Polskich z Ameryki ustanowiony w 1920 r., jako okolicznościowe odznaczenie wojskowe. Naczelnik Państwa i Wódz Naczelny Józef Piłsudski zatwierdził tę pamiątkową odznakę dla tysięcy członków wychodźstwa mieszkających na stałe w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, którzy podczas I wojny światowej wstąpili ochotniczo do polskich formacji wojskowych i brali udział w walkach o wyzwolenie państwa polskiego oraz o utrzymanie jego niepodległości w latach 1918–1920. Jego wizerunek jest do dzisiaj wykorzystywany w działalności polonijnych środowisk kombatanckich w Stanach Zjednoczonych, zwłaszcza Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce.
Nieznaną w Polsce pamiątką jest list żony Paderewskiego, Heleny do Agnieszki Wisły napisany w październiku 1920 r. już po zawieszeniu działań zbrojnych w wojnie polsko-bolszewickiej. Przewodnicząca Polskiego Białego Krzyża pisała do jednej ze swoich podopiecznych – Agnieszki Wisły. W trakcie toczonego konfliktu Agnieszka Wisła zajmowała się zaopatrywaniem w niezbędne materiały medyczne frontowych placówek sanitarnych oraz rozdzielaniem darów. W bezpośrednio zagrożonej przez siły bolszewickie Warszawie opatrywała rannych. Na wystawie "Ramię krzep – Ojczyźnie służ" zostanie zaprezentowany autentyczny mundur Polskiego Białego Krzyża należący do Agnieszki Wisły. Organizacja powstała w USA z inicjatywy małżonki Ignacego Paderewskiego – Heleny.
Podczas wystawy w Warce, po raz pierwszy w Polsce zostanie wyświetlony film "Mother Glory" (Dla Ojczyzny Chwały) - fabularyzowany dokument w reż. Franciszka Kłosowicza, sekretarza generalnego „Sokoła” w latach 1925–1940, nagrany na taśmie 35 mm. Film zrealizowano z okazji 15-lecia rekrutacji do Armii Polskiej we Francji przeprowadzonej na terenie USA. Jest to unikatowy dokument przedstawiający polskich ochotników zgrupowanych w obozie Tadeusza Kościuszki w Niagara-on-the-Lake w Kanadzie.
Od 10 września w rejonie wieży Kościoła Akademickiego św. Anny przy Krakowskim Przedmieściu w Warszawie będzie również prezentowana wystawa plenerowa w formie kilkunastu plansz prezentujących historię Sokolstwa.
Organizatorami wydarzeń w Warszawie i Warce są Instytut Pamięci Narodowej i Polish Falcons of America.
Wystawa "Ramię krzep – Ojczyźnie służ” w Warce rozpocznie się 16 września i będzie czynna do 31 marca 2023 r. Patronat honorowy nad wystawą objął Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Duda.
Związek Sokołów Polskich w Ameryce (ang. Polish Falcons Alliance of America) - polskie stowarzyszenie gimnastyczne i społeczno-wychowawcze, powstało w 1887 r. w Chicago (USA) z inicjatywy Feliksa Pietrowicza. W 1894 r. zmieniło nazwę na Związek Sokołów Polskich w Ameryce. Od 1925 r. nosi nazwę Sokolstwo Polskie w Ameryce - Polish Falcons of America. Od 110 lat siedziba główna organizacji mieści się w Pittsburghu (Pensylwania. Kluczową postacią był długoletni prezes organizacji Teofil Starzyński. Związek Sokołów Polskich organizował pomoc humanitarną dla Polaków żyjących po zaborami, kultywował polską tradycję i prowadził działalność kulturalną wśród Polonii w USA. W latach I wojny światowej prowadzono nabór do Armii Polskiej we Francji, do której zgłosiło się ponad sześć tysięcy ochotników. W latach 30. organizacja liczyła ok. 26 tys. członków.(PAP)
autor: Maciej Replewicz
mr/ dki/
