Wystawa twórczości Walerego Eljasza „Artysta zahartowany Tatrami” w Centrum Edukacji Przyrodniczej Tatrzańskiego Parku Narodowego w Zakopanem
Malarz Walery Eljasz zasłynął jako pionier i popularyzator tatrzańskiej turystyki w XIX wieku. Opracował przewodnik po tych górach, tworzył tatrzańskie pejzaże oraz widokówki. Wystawę jego twórczości można od soboty oglądać w Centrum Edukacji Przyrodniczej Tatrzańskiego Parku Narodowego (TPN) w Zakopanem.
Otwarcie wystawy zatytułowanej „Artysta zahartowany Tatrami” było powiązane z sesją popularnonaukową dotyczącą życia i twórczości krakowskiego malarza Walerego Eljasza (1840-1905).
„Walery Eliasz był faktycznie pionierem tatrzańskiej turystyki i jedną z pierwszych postaci, która regularnie przyjeżdżała do Zakopanego, bo już w 1861 roku pojawił się pod Giewontem. Pomijając okres jego studiów malarskich w Monachium, swoje życie związał z Zakopanem i ukochał Tatry” – mówiła organizatorka sympozjum i wystawy Renata Kowalska, kierowniczka Ośrodka Dokumentacji Tatrzańskiej TPN.
„Przy tak bolesnym życiu - szkalowaniu go ze strony środowiska artystycznego i trudów życia pod względem społecznym, on się nie dawał zniechęcić. W Tatrach szukał ukojenia. Bardzo często w jego listach pojawiają się stwierdzenia, że idzie w Tatry, gdzie zapomina o tym co jest na dole, zapomina o świecie, tam się czuje dobrze, nabiera sił i leczy rany duszy” – wspominała Kowalska.
Walery Eljasz był człowiekiem zaangażowanym w wiele spraw społecznych. Oprócz aktywności artystycznej, zaangażował się w działalność Towarzystwa Tatrzańskiego i Zakopiańskiej Stacji Klimatycznej, dla której napisał statut. Brał udział w wytyczaniu szlaków turystycznych w Tatrach. Żywo interesowały go sprawy rozwoju Zakopanego.
„Niedługo po ślubie, z żoną i dwumiesięcznym synem Stanisławem przyjechał pod Tatry, a trzeba pamiętać, że wtedy docierało się do Zakopanego furmanką. Mimo trudności chciał być w otoczeniu Tatr, aż w końcu postawił dom przy Krupówkach” – mówiła Renata Kowalska z TPN.
Wielkim dziełem Eljasza popularyzującym tatrzańską turystykę był wydany w 1870 r. „Ilustrowany przewodnik do Tatr, Pienin i Szczawnic”. Na otwartej w sobotę wystawie można zobaczyć rękopis tego dzieła.
„Chociaż pierwszy przewodnik po Tatrach napisał Eugeniusz Janota, to jednak wydanie Eljasza-Radzikowskiego było bardziej obszerne, zawierające ilustracje i porady dla turystów. Zawarł w nim dużo praktycznych uwag, łącznie z opisem podróży furmanką z Krakowa do Zakopanego. Dzisiaj to niezwykła skarbnica wiedzy dla badaczy historii tatrzańskiej turystyki. Eliasz sam wykonywał ilustracje do swojego przewodnika, co wzbudzało wyobraźnię czytelników. Później Eliasz napisał także kolejne przewodniki po Tatrach, gdyż jak zauważał w Tatrach i w Zakopanem bardzo wiele się zmieniało. Jego przewodnik rozchodził się po wszystkich trzech zaborach, więc popularyzacja Tatr rozchodziła się niezwykle daleko, a wycieczki w Tatr ustawiły się modne, a Zakopane w końcu XIX wieku stały się Stacją Klimatyczną i modnym kurortem” – opowiadała szefowa Ośrodka Dokumentacji Tatrzańskiej.
Na wystawie w Centrum Edukacji Przyrodniczej TPN można podziwiać również jedne z najstarszych panoram tatrzańskich, które Eljasz malował zarówno z perspektywy np. Gubałówki, ale również znad Morskiego Oka czy z Przełęczy Krzyżne. Do tworzenia scen tatrzańskich używał także fotografii, już w 1890 r. artysta zakupił aparat fotograficzny. Fotografie wykorzystywał na przykład do studiów postaci lub uchwycenia tatrzańskiego krajobrazu.
Jednym z bardziej rozpoznawalnych dzieł Eljasza, które można podziwiać na wystawie, jest obraz zatytułowany „Przewodnik i turyści w Tatrach” lub „W drodze na Polski Grzebień” z 1878 r. Dzieło pochodzi ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie.
Na wystawie znalazły się także niezwykle cenne, jedne z pierwszych map Tatr i Podhala, a także XIX-wieczne widokówki – kartki pocztowe z tatrzańskimi widokami autorstwa Eljasza.
Wystawę „Artysta zahartowany Tatrami” w Centrum Edukacji Przyrodniczej Tatrzańskiego Parku Narodowego w Zakopanem można oglądać do końca bieżącego roku.(PAP)
autor: Szymon Bafia
szb/ aszw/
