Pałac w Mafrze. Fot. PAP/EPA
Na 43. posiedzeniu komisji UNESCO w Baku na listę światowego dziedzictwa wpisano w niedzielę sobory, wieże i kreml Pskowa, barokowy pałac w Mafrze, sanktuarium Dobrego Jezusa z Góry w Bradze dzieła amerykańskiego architekta Franka LLoyda Wrighta i wzgórza z winnicami Conegliano i Valdobbiadene.
Mafra, 25 km na północ od Lizbony, to barokowo-klasycystyczny kompleks z XVIII wieku składający się z pałacu królewskiego, bazyliki, klasztoru, ogrodu i terenów myśliwskich. Inspiracją dla Mafry były rezydencje w Wersalu, Eskurial i Schoenbrunn. Jest największą rezydencją królewską w Portugalii, zbudowaną przez 52 tys. robotników dla króla Jana V; sam pałac należy także do największych ówczesnych budowli.
Także w Portugalii znajduje się wpisane w niedzielę przez komisję UNESCO sanktuarium Jesus do Monte (Dobrego Jezusa z Góry) w Bradze, jedno z największych i najczęściej odwiedzanych sanktuariów portugalskich. Wzniesiono je w drugiej połowie XVIII na malowniczym wzgórzu Espinho. Do stojącego na jego szczycie kościoła Igreja Bom Jesus (1784-1811) prowadzą charakterystyczne przeszło 100-metrowe monumentalne barokowo-rokokowe schody, których część z kaplicami i fontanną Pięciu Ran Chrystusa tworzy Drogę Krzyżową, oraz będące ich etapem Escadaria dos Cinco Sentidos, czyli schody pięciu zmysłów, które trzeba pokonać w drodze do świętości. W najwyższej części znajdują się symbole trzech cnót teologalnych (tzw. wlanych, będących darem) - wiary, nadziei i miłości (caritas).
Zabytki Pskowa wpisane na listę UNESCO to kilka soborów powstałych tam od XII do XVII wieku, wieże twierdzy z XVII wieku. Najstarszym zabytkiem w tej grupie 17 budowli jest słynący z fresków Sobór Spaso-Preobrażeński.
Na listę dziedzictwa kultury dostało się też osiem najważniejszych dzieł Franka Lloyda Wrighta (1867-1959), pioniera modernizmu. Do tej pory USA miały na prestiżowej liście tylko 23 obiekty z blisko 1,1 tysiąca zakwalifikowanych jako światowe dziedzictwo kultury i przyrody przez UNESCO. Budowle Wrighta to także nieliczne przykłady, obok kilku projektów Le Corbusiera, tak wysoko ocenionego przez UNESCO modernizmu.
Archeolog: wpis Krzemionek na listę UNESCO potwierdzeniem rangi zabytku
Wybrane budowle Wrighta, który pod wpływem wizyt w Japonii stał się pionierem łączenia architektury z przyrodą, to Unity Temple z 1906-1909 w Oak Park w stanie, Illinois, słynna willa Fredericka C. Robiego z 1910 r. w Chicago, posiadłość samego Wrighta w Spring Green w stanie Wisconsin, czyli Taliesin (Taliesin North), której budowę rozpoczęto w 1911 roku, Hollyhock House w Los Angeles (1918-1921), będący ikoną twórczości amerykańskiego architekta dom nad wodospadem - Fallingwater w Mill Run w Pensylwanii (1936-1939), dom Herberta i Katherine Jacobs (1936-1937) w Madison w Wisconsin oraz Taliesin West (1938) w Scottsdale w Arizonie, który stał się zimowym domem architekta i mieścił jego szkołę. Na listę wpisano również jego ostatnie wielkie dzieło: Muzeum Solomona R. Guggenheima w Nowym Jorku (1956-1959).
Na liście znajduje się też od niedzieli włoski region Prosecco produkujący nazywane tak musujące wino ze szczepu winogron glera, który rośnie na stokach koło Conegliano i Valdobbiadene. Prosecco stało się w ostatnich latach modnym winem i jego eksport wzrósł o ponad 20 proc.
Subregion Wenecji Euganejskiej i Friuli produkuje z ponad 24 tys. hektarów w 14 tys. winnic blisko pół miliarda butelek spumante i frizzato rocznie.
Na listę nie wpisano nominowanego do niej Port Royal, uznając wpis za przedwczesne uhonorowanie zatopionego podczas trzęsienia ziemi w 1692 roku miasta na Jamajce. Jest ono jednym z najbogatszych stanowisk archeologicznych na świecie, siedemnastowiecznym odpowiednikiem Pompejów.
Komitet wezwał również Jamajkę do zawieszenia prac związanych z budową przystani statków wycieczkowych i centrum dla zwiedzających, dopóki nie zostanie opracowany szczegółowy plan ich wpływu na zatopione miasto, oraz do opracowania i wdrożenia planu zarządzania na wypadek katastrofy.
Port Royal na Jamajce był ważnym portem handlowym i brytyjską bazą wojskową oraz służył za punkt kontaktowy piratów i bukanierów.
Lista UNESCO została w niedzielę wzbogacona także o jeszcze starszy od piramid w Egipcie krajobraz kulturowy Budj Bim w południowo-wschodniej Australii.
Monika Klimowska (PAP)
klm/ mc/
