Centrum Edukacji i Kultury Muzułmańskiej Tatarów Polskich w Kruszynianach. Fot. PAP/A. Reszko
Pisane ręcznie Korany i chamaiły, czyli muzułmańskie modlitewniki, kroniki tatarskie, a także fotografie znajdujące się w zbiorach Centrum Edukacji i Kultury Muzułmańskiej Tatarów Polskich w Kruszynianach (woj. podlaskie) zostały zdigitalizowane i udostępnione w internecie.
Centrum powstało w Kruszynianach, gdzie są m.in. zabytkowy meczet i mizar (muzułmański cmentarz). Jest to miejsce atrakcyjne turystycznie, leżące na tzw. szlaku tatarskim. Centrum powstało w 2015 roku, jego częścią jest muzeum, które gromadzi pamiątki o historii, tradycji i kulturze Tatarów na ziemiach polskich.
Jak powiedział PAP przewodniczący Muzułmańskiej Gminy Wyznaniowej w Kruszynianach Bronisław Talkowski, od początku celem Centrum było zebranie w nim zbiorów społeczności tatarskiej. "Niektóre rzeczy bezpowrotnie zginęły, a to wszystko rzeczy z XIX a czasem z XVIII wieku, rodowe rzeczy Tatarów z całej Polski. Dlatego tak ważne jest, by zostały zachowane, a w naszym centrum opiekujemy się tymi pamiątkami" - mówił.
Talkowski ocenił, że przez te kilka lat działalności udało się zgromadzić liczne zbiory z całej Polski i - jak dodał - cały czas gmina nosiła się z myślą ich digitalizacji. "Chcieliśmy z jednej strony udostępnić te ważne rzeczy ze względu na historię Tatarów, ale też ze względu na historię Polski" - dodał.
Dzięki wspólnemu projektowi z Fundacją Tatarskie Towarzystwo Kulturalne i Fundacją M.I.A.S.T.O. Białystok, który otrzymał wsparcie z ministerstwa kultury w wysokości blisko 75 tys. zł, udało się zdigitalizować pierwsze ponad 4 tys. obiektów. Materiały dostępne są na stronie internetowej centrum.
Jak powiedziała PAP prezeska Fundacji Tatarskie Towarzystwo Kulturalne Róża Chazbijewicz, pomysł na projekt powstał kilka lat temu. "Chcieliśmy w ten sposób pokazać, zarchiwizować i udostępnić większemu gronu te wszystkie materiały w zakresie historii, tradycji, kultury i osadnictwa Tatarów" - dodała. Oceniła, że projekt przyczyni się też do promocji ważnego miejsca, jakim jest centrum kultury tatarskiej w Kruszynianach.
Jako pierwsze zdigitalizowano obiekty, które prezentowane są w centrum w gablotach. Jak powiedziała Chazbijewicz, podzielono te materiały na kategorie: religię, kulturę i obiekty społeczne, z życia mieszkańców. Dodała, że w związku z tym, że większość materiałów przekazywanych do centrum, pochodzi od społeczności tatarskiej, zwracano też uwagę, które materiały można digitalizować i udostępniać.
Wśród materiałów, które udostępniono cyfrowo znalazły się m.in. pisane ręcznie Korany z XIX wieku i chamaiły, czyli muzułmańskie modlitewniki. Chazbijewicz powiedziała, że rękopiśmiennictwo jest ważnym i bardzo cennym działem w historii Tatarów. "Dlatego bardzo ważne było to, aby móc tę część zbiorów udostępnić" - dodała.
Zdigitalizowano też różne księgi metrykalne: azanów, czyli uroczystości nadania imienia, ślubów i pogrzebów. Udostępniono też m.in. kroniki prowadzone w różnych okresach, a opisujące życie Tatarów w Kruszynianach i okolicach, czasopisma, skrypty, które niegdyś były wydawane o społeczności tatarskiej, a także zdjęcia, które datowane są na koniec XIX wieku.
Chazbijewicz powiedziała, że zdigitalizowane materiały to tylko niewielka część tego, co jest w zbiorach, stąd - jak dodała - pomysł na kontynuację projektu w tym roku.
Historia osadnictwa tatarskiego na ziemiach dawnej RP ma ponad 600 lat. Jako datę dobrowolnego osadnictwa tatarskiego w Wielkim Księstwie Litewskim i Rzeczypospolitej Jan Długosz podaje rok 1397. Na ziemie polskie Tatarzy przynieśli ze sobą islam. Już jednak w XVI-XVII wieku zatracili swój język i wiele obyczajów, nazwiska rodowe uległy spolszczeniu.
Według szacunków Muzułmańskiego Związku Religijnego w RP, Polaków wyznających islam jest ok. 5 tys., głównie są to właśnie polscy Tatarzy. W ostatnim spisie powszechnym (dokładnych danych ze spisu z 2021 roku jeszcze nie ma) przynależność do tatarskiej mniejszości etnicznej zadeklarowało 2 tys. osób.(PAP)
autorka: Sylwia Wieczeryńska
swi/ mark/
