Znaczenie pontyfikatu papieża Jana Pawła II dla katolików, Polski, Europy i świata było tematem dyskusji, która we wtorek odbyła się na Zamku Królewskim w ramach konferencji zorganizowanej w 40. rocznicę wyboru Karola Wojtyły na papieża.
Konferencję "Czy pontyfikat Jana Pawła II zmienił świat?" zorganizowały Centrum Myśli Jana Pawła II i Narodowe Centrum Kultury.
Według dyrektora Centrum Myśli Jana Pawła II Michała Senka konferencja jest próbą odpowiedzi na pytanie, jak tożsamość Karola Wojtyły wpłynęła na charakter jego pontyfikatu, a w konsekwencji na losy całego świata.
"W Polsce szczególną uwagę zwracamy na takie wydarzenia, jak powstanie +Solidarności+ czy upadek muru berlińskiego, ale przez 27 lat pontyfikatu Jan Paweł II na audiencjach w Watykanie przyjął 400 szefów państw i koronowanych głów, prawie 200 premierów i tyle samo ministrów spraw zagranicznych, wygłaszał 4 przemówienia dziennie i odwiedził 129 krajów, a już w pierwszych latach pontyfikatu dyplomatyczne stosunki ze Stolicą Apostolską rozszerzyły się o 88 nowych państw" – wymienił Senk.
Przypomniał, że Jan Paweł II zainicjował ważne wydarzenia religijne o zasięgu światowym, m.in. Światowych Dni Młodzieży, Światowego Spotkania Rodzin czy Światowego Dnia Modlitwy o Pokój z udziałem przedstawicieli 13 religii.
Historyk z UW dr Paweł Skibiński podkreślił, że pontyfikat Jana Pawła II wprowadził wiele zmian w religijności katolickiej. Jego zdaniem to właśnie ten papież rozpowszechnił na całym świecie kult Bożego Miłosierdzia, m.in. dzięki beatyfikacji i kanonizacji św. Faustyny Kowalskiej i rozpropagowaniu koronki do Bożego Miłosierdzia.
Jan Paweł II był także – w opinii Skibińskiego – najważniejszym propagatorem kultu Matki Bożej Fatimskiej. "Wiązało się to z zamachem na życie Jana Pawła II. W swej duchowości papież połączył zamach z przypadającą tego dnia uroczystością Matki Bożej Fatimskiej, w związku z tym nadał temu wydarzeniu duchową interpretację, uważając, że zawdzięcza ocalenie życia Matce Bożej Fatimskiej" – wyjaśnił. Konsekwencją tego było – jak zaznaczył Skibiński – opublikowanie tzw. trzeciej tajemnicy fatimskiej, kanonizacja dwóch widzących z Fatimy – Franciszka i Hiacynty Marto i poświęcenie świata Matce Bożej Fatimskiej.
Zdaniem dyrektora CMJP2 charakterystyczną cechą tego pontyfikatu było propagowanie tradycyjnych form pobożności, takich jak pielgrzymki i modlitwa różańcowa oraz wielka liczba beatyfikacji i kanonizacji. "Jan Paweł II dokonał 482 kanonizacji i ponad 1300 beatyfikacji, podczas gdy wszyscy poprzedni papieże między 1592 a 1978 r. kanonizowali tylko 302 osoby" – powiedział. Zaznaczył, że wśród wyniesionych na ołtarze przez Jana Pawła II liczną grupę stanowili męczennicy i ludzie świeccy, w tym małżonkowie i dzieci.
Szef Wydziału Historii Najnowszej Uniwersytetu Nawarry prof. Pablo Perez Lopez powiedział, że Jan Paweł II rozpoczął swój pontyfikat w chwili, kiedy Europa Zachodnia pogrążała się w ateizacji i "próbowała pogodzić demokrację z socjalizmem, co było sposobem na wspólne życie z supermocarstwami zimnej wojny". Zdaniem prof. Lopeza Jan Paweł II zmienił sposób patrzenia na sytuację w krajach bloku wschodniego i przyczynił się do ich ustrojowej transformacji.
"Kryzys XX w. wynikał z faktu, że ludzie uznali, że już nie potrzebują Boga. W życiu politycznym i społecznym Zachodu Bóg został wygnany, a jego miejsce zajął pieniądz i przyjemność. Jan Paweł II przypominał, że bez Boga człowiek nie może być w pełni człowiekiem, staje się niewolnikiem pieniędzy i przyjemności (...) Przed pontyfikatem Jana Pawła II religia wydawała się przeszłością Europy, po nim wróciła do przestrzeni publicznej" – mówił.
Historyk dr Andrzej Grajewski przypomniał, że na początku pontyfikatu Jana Pawła II Europa była podzielona tzw. żelazną kurtyną, która powodowała, że ludzie żyli w "dwóch alternatywnych światach". Zdaniem Grajewskiego wybór Jana Pawła II był "szokiem dla władz komunistycznych". "Tę ontologiczną zmianę doskonale zaobserwowali sowieccy analitycy (...). W powstałym miesiąc po wyborze dokumencie, który został rozesłany do central służb specjalnych w całej Europie Wschodniej, jest takie zdanie, że ten pontyfikat jest groźny, ponieważ papieżem został biskup znający realia socjalistycznego państwa, dlatego z nim będzie trudniejsza rozmowa" – podkreślił Grajewski.
Grajewski zaznaczył, że w homilii wygłoszonej na Wzgórzu Lecha w Gnieźnie w 1979 r. podczas pierwszej pielgrzymki do Polski Jan Paweł II zarysował kontury swojego programu – zdefiniował się jako "papież Słowianin", który przez cały pontyfikat bronił praw ludzi wierzących, szczególnie w Europie Wschodniej. Zdaniem Grajewskiego zostało to podchwycone przez opozycję w krajach takich jak Czechosłowacja, Rumunia i Węgry. Uznała ona papieża za swojego "duchowego patrona" i powstały nieformalne środowiska religijne skupione wokół święconych tajnie biskupów.
Historyk prof. Jan Żaryn powiedział, że Jan Paweł II miał "decydujące znaczenie" dla procesu kruszenia się porządku powstałego po 1945 r. Jego zdaniem kluczem do zrozumienia tego wpływu są pielgrzymki papieża do Polski z lat 1979, 1983, 1987 i 1991. Pierwsza z nich była – jak zaznaczył – "prawdziwym przełomem świadomościowym", który pozwolił Polakom "policzyć się". W opinii historyka społeczeństwo pozbawione możliwości mówienia własnym głosem "usłyszało go w papieskich homiliach". Z kolei pielgrzymka z 1983 r. wywołała kolejny wzrost autorytetu Kościoła w Polsce i odnowę narodowej wspólnoty.
Patronat honorowy nad konferencją objął prezydent Andrzej Duda. (PAP)
Autorka: Iwona Żurek
iżu/ joz/
