Tablica upamiętniająca nadanie Znaku Dziedzictwa Europejskiego została odsłonięta w piątek na pochodzącym z okresu I wojny światowej cmentarzu na wzgórzu Pustki w Łużnej (Małopolska). Wyróżnienie przyznała Komisja Europejska w kwietniu zeszłego roku.
Znak Dziedzictwa Europejskiego jest przyznawany obiektom, które odegrały znaczącą rolę w kulturze i historii Europy oraz w tworzeniu Unii Europejskiej. Jak przypomniał wójt gminy Łużna Kazimierz Krok podczas piątkowej uroczystości, cmentarz wojenny nr 123 w Łużnej-Pustkach jest czwartym obiektem w Polsce wyróżnionym tym znakiem. Pozostałe to: Unia Lubelska, Konstytucja 3 Maja i Stocznia Gdańska.
Podkreślił, że cmentarz na wzgórzu Pustki jest ekumenicznym miejscem pamięci, gdzie polegli są traktowaniu identycznie, niezależnie od tego, w jakiej armii służyli i jakiego byli pochodzenia etnicznego i religijnego. „Europa zaczyna się właśnie tutaj” - zaznaczył wójt.
„Europejski wymiar tego miejsca daje poczucie nie tylko przynależności do Unii Europejskiej, ale uczy wspólnej historii Europy i jest przesłaniem pokoju dla obecnych i przyszłych pokoleń” - dodał.
Jak zaznaczył Krok, lokalna społeczność jest dumna, że to dziedzictwo kulturowe jest żywym obiektem zainteresowania wielu narodów i pokoleń o różnym doświadczeniu historycznym. „W szczególności cieszy nas, że w tym właśnie miejscu młode pokolenie nie tylko uczy się wzajemnego zrozumienia i dialogu międzykulturowego, ale poznaje wartości takie jak godność ludzka, równość i braterstwo” - podkreślił.
Wojewoda małopolski Józef Pilch podkreślił, że powstanie cmentarza nr 123 było efektem największych zmagań wojennych toczących się na froncie wschodnim I wojny światowej, gdzie w 1915 r. w wielkiej bitwie pod Gorlicami starły się wojska Austro-Węgier i Niemiec z wojskami rosyjskimi. „Cmentarz wojenny nr 123 Łużna-Pustki stał się symbolem tragicznych doświadczeń I wojny światowej, cierpienia, okrucieństwa i nieuzasadnionego dążenia do imperializmu. Spoczywają tu żołnierze wszystkich armii, równi wobec śmierci. Niech spoczywają w pokoju” - podkreślił wojewoda.
W trakcie uroczystości asystę honorową wystawił Garnizon Kraków. Modlitwę ekumeniczną w intencji żołnierzy, którzy zginęli w czasie bitwy o wzgórze Pustki odmówili duchowni wyznań katolickiego, grekokatolickiego i prawosławnego. Odbył się apel poległych i oddano salwę honorową.
Cmentarz nr 123 w Łużnej-Pustkach to największa nekropolia wojenna na terenie dawnej Galicji. Zostało tam pochowanych 1204 żołnierzy różnych narodowości i wyznań, poległych w walkach w maju 1915 r.
Nekropolię w Łużnej zaprojektowali Jan Szczepkowski i Dusan Jurkovic. Mogiły są rozmieszczone na obszarze blisko 3 ha. W 46 grobach zbiorowych i 829 pojedynczych, spoczywa 912 żołnierzy z armii austro-węgierskiej, 65 z niemieckiej i 227 z rosyjskiej. Pomniki nagrobne zdobią sentencje poetyckie, mówiące o miłości, pojednaniu, honorze, ludzkiej i żołnierskiej godności.
Dzięki pracom konserwatorskim nekropolii przywrócono historyczny wygląd. Odnowiono m.in. znajdującą się tam kaplicę cmentarną, tzw. gontynę zaprojektowaną przez Dusana Jurkovica. W przyszłości w sąsiedztwie nekropolii ma powstać muzeum poświęcone Bitwie Gorlickiej, nazywanej ze względu na liczbę ofiar "małym Verdun" lub „polskim Verdun”.
Cmentarze z I wojny światowej na terenie dawnej Galicji Zachodniej skrywają ciała ofiar walk toczonych w latach 1914-1915. W tym okresie front broniony był przez armię austro-węgierską oraz pruską i Legiony Polskie przed naporem Rosjan. Tym ostatnim udało się podejść aż pod Kraków, ale od grudnia 1914 r. powoli byli odpychani na wschód. Decydującym starciem była bitwa pod Gorlicami w początku maja 1915 r. W jej wyniku został przerwany front rosyjski w Galicji Zachodniej.
Małopolska jest miejscem wiecznego spoczynku żołnierzy wielu narodowości, którzy ginęli w trudach walk i podczas życia w okopach. Na terenie Galicji Zachodniej powstało ok. 400 cmentarzy, gdzie godnie upamiętniono ok. 70 tys. poległych żołnierzy, m.in. Polaków, Austriaków, Rosjan, Niemców, Ukraińców, Węgrów.
Znak Dziedzictwa Europejskiego był przyznawany w latach 2006-2011 jako inicjatywa międzyrządowa. Po decyzji Parlamentu Europejskiego z 2011 r. stał się inicjatywą unijną - zmienione zostały kryteria, procedury przyznawania i sam wygląd znaku. Od tego czasu otrzymało go 29 obiektów.
Od 2015 r. znak ma być przyznawany raz na dwa lata. Obecnie państwa członkowskie mogą zgłaszać co najwyżej dwa obiekty, a niezależni eksperci oceniają te zgłoszenia i wybierają po jednym miejscu z każdego kraju. Na podstawie rekomendacji ekspertów Komisja Europejska zatwierdza, który obiektom znak zostaje przyznany.
Główną ideą Znaku jest zwrócenie uwagi na wspólne europejskie dziedzictwo kulturowe. Zgłaszane obiekty powinny mieć ponadnarodowy lub paneuropejski charakter, odgrywać ważną rolę w historii integracji europejskiej lub w rozwijaniu i promowaniu wspólnych wartości, na których opiera się UE.
Podmioty starające się o ten Znak Dziedzictwa Europejskiego muszą przedstawić projekt, w którym zobowiązują się prowadzić działania edukacyjne i promocyjne związane z obiektem i wartościami europejskim, a także posiadać plan zarządzania obiektem, zapewnienia mu ochrony i udostępnienia go jak największej liczbie osób. (PAP)
rgr/ agz/
