„Największy wróg Hitlera” - trzeci odcinek nowej serii „Sensacji XX wieku”. Fot. Ireneusz Sobieszczuk TVP S.A.
„Największy wróg Hitlera” to tytuł trzeciego odcinka wznowionej na kanale National Geographic Channel serii programu Bogusława Wołoszańskiego "Sensacje XX wieku". Jego autorzy zadają pytanie, czy to możliwe, że za nieudanym zamachem na Hitlera dokonanym przez stolarza Georga Elsera w listopadzie 1939 roku stał jeden z najbardziej zaufanych ludzi Fuehrera, Heinrich Himmler.
Emisja w niedzielę 10 maja, o godz. 22:00.
Johann Georg Elser pochodził z niezamożnej rodziny. Edukację zakończył na szkole podstawowej. Terminował jako czeladnik stolarski, pracował też w pracowni zegarmistrzowskiej, gdzie nabył umiejętność konstruowania mechanizmów zegarowych, co wykorzystał do przygotowania bomby do zamachu na Adolfa Hitlera po wybuchu II wojny światowej.
Po ataku na Polskę, Hitler, wówczas naczelny dowódca Niemieckich Sił Zbrojnych, nie zrezygnował z ceremonialnych uroczystości partyjnych, do których należały coroczne spotkania 8 listopada w Piwnicy Mieszczańskiej w Monachium ku czci poległych towarzyszy z ruchu narodowo-socjalistycznego oraz marszu na Feldherrenhalle. 8 listopada 1939 r. o godz. 20:00 Hitler przybył do Piwnicy Mieszczańskiej i wygłosił przemówienie. Mimo aplauzu zebranych i wbrew swoim zwyczajom skrócił o 30 minut swoje wystąpienie, i już o 21:00 opuścił lokal, gdyż spieszył się do Berlina, gdzie przygotowywano atak na Francję i Wielką Brytanię.
8 listopada 1939 r. o godz. 20 Hitler przybył do Piwnicy Mieszczańskiej i wygłosił przemówienie. Mimo aplauzu zebranych i wbrew swoim zwyczajom skrócił o 30 minut swoje wystąpienie, i już o 21:00 opuścił lokal. 20 minut później Piwnicą wstrząsnął wybuch. Spod rumowiska wyciągnięto osiem ciał i ponad 60 rannych. Zamachowca Georga Elsera ujęto przypadkowo na granicy niemiecko-szwajcarskiej.
W 20 minut później Piwnicą Mieszczańską wstrząsnął wybuch, załamał się filar i runął sufit sali biesiadnej w pobliżu podium, na którym chwilę wcześniej zakończył przemówienie Hitler. Spod rumowiska wyciągnięto osiem ciał i ponad 60 rannych.
Zamachowca Georga Elsera ujęto przypadkowo na granicy niemiecko-szwajcarskiej w okolicy Jeziora Bodeńskiego, gdy próbował opuścić Niemcy, jeszcze zanim nastąpił wybuch. Został zatrzymany przez straż graniczną z Konstancji. Rewizja bagaży Elsera wykazała, że zawierały one dane dotyczące bomb i materiałów wybuchowych, detale metalowe oraz widokówkę Piwnicy Mieszczańskiej z zaznaczonymi na niej niektórymi elementami konstrukcji. Nieco dziwne wydaje się, że Elser zatrzymał tego rodzaju dowody przy sobie. To dzięki nim stał się głównym podejrzanym o dokonanie zamachu w Monachium.
Gestapo w Monachium rozpoczęło niezwłocznie śledztwo, które jednak na polecenie Heinricha Himmlera przejął Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy w Berlinie. Himmler podejrzewał, że Elser nie działał w pojedynkę. Ponieważ w nocy z 8 na 9 listopada 1939 r. w holenderskiej miejscowości Venlo oddział specjalny SS uprowadził dwóch oficerów wywiadu brytyjskiego kpt. Besta i mjr. Stevensa, zaczęto snuć podejrzenia, że Elser działał z polecenia brytyjskich służb specjalnych. Sądzono też, że zamach był zemstą Otto Strassera za śmierć jego brata Gregora.
Nie rozstrzygnięto jednak, czy Himmler faktycznie podejrzewał brytyjskie służby specjalne i Otto Strassera o współudział w zamachu, czy też chodziło mu jedynie o pozyskanie odpowiedniego materiału dla propagandy hitlerowskiej. Wątpliwości budzi przygotowanie zamachu w pojedynkę. Możliwe zatem, że współpracowały z Elserem osoby wtajemniczone, które umożliwiły mu pozostawanie w Piwnicy Mieszczańskiej po zamknięciu lokalu. W tym czasie wydrążył on otwór w głównej kolumnie, po czym umieścił w nim i zamaskował bombę zegarową własnej konstrukcji, nie budząc niczyjego podejrzenia.
Śledztwo prowadzone przez SS, połączone z torturami, nie ujawniło jednak współsprawców zamachu. Elsera do końca wojny osadzono w obozach koncentracyjnych Sachsenhausen i Dachau, by go ostatecznie zgładzić 9 kwietnia 1945 r.
W postać Georga Elsera wcieli się Piotr Głowacki.
ls/
