„Tradycyjna kultura religijna Tatarów polsko-litewskich. Jej unikalne źródła i współczesne losy”– pokaz filmu i wykład w pałacu w Wilanowie

Wykład prezentuje unikalną kulturę społeczności Tatarów polsko-litewskich ukształtowaną w Rzeczypospolitej od XIV/XV w. Jej niematerialna część, przede wszystkim tradycyjna obrzędowość religijna, dziś zagrożona jest zanikiem. Kultura materialna – architektura meczetowa i historyczne cmentarze pamietające czasy bitwy pod Grunwaldem – są także unikalnym fenomenem kulturowym na skalę światową. Film i wykłady mogły powstać dzięki zarejestrowaniu w tradycyjnych skupiskach tatarskich w Polsce i na Litwie ostatnich osób, które przechowały trwające od średniowiecza formy obrzędowe i językowe, o genezie sięgającej Złotej Ordy i innych ziem ludów turkijskich.

Tatarzy polsko-litewscy stanowią grupę ludności autochtonicznej zamieszkującą od XIV/XV w. ziemie wschodnie dawnej Rzeczypospolitej. Podstawową cechą wyróżniającą Tatarów na tle ludności otaczającej jest wyznanie muzułmańskie. W pozostałych sferach Tatarzy polsko-litewscy ulegli daleko posuniętej asymilacji oraz integracji z miejscowym otoczeniem, w tym identyfikacji państwowej. Grupa ta w przeciągu kilku stuleci wytworzyła własną unikalną kulturę opartą przede wszystkim właśnie na elementach religijnych, charakteryzującą się z jednej strony przystosowaniem do warunków życia w chrześcijańskim otoczeniu społecznym i kulturowym, a z drugiej strony wysokim stopniem trwałości form życia religijnego i przywiązania do tradycji.

Wewnętrzny przekaz tej kultury uległ jednak bardzo poważnemu osłabieniu w okresie po II wojnie światowej na skutek takich zdarzeń, jak zmian granic, przesiedlenia, ograniczenie swobód i życia religijnego w systemie komunistycznym, urbanizacja i zanikanie tradycyjnych społeczności wiejskich i małomiasteczkowych. Czynnikiem, który w jeszcze większym stopniu doprowadził do zaniku tradycyjnej kultury Tatarów polsko-litewskich, było pojawienie się od lat 80-tych w Polsce, a po 1990 r. także na Litwie i Białorusi, edukacji dzieci i młodzieży opartej na nauczycielach i materiałach edukacyjnych pochodzących z krajów Bliskiego Wschodu, prowadzącą do wyparcia tradycyjnej tożsamości kulturowej autochtonicznych społeczności muzułmańskich w Europie południowo-środkowo-wschodniej, Kaukazu i Azji Środkowej (na terenach byłej Jugosławii i byłego ZSRR) i zastąpienia jej tożsamością opartą na ideologii tych środowisk.  W obecnej chwili tradycyjna kultura religijna Tatarów polsko-litewskich jest w ostatniej fazie zaniku. Ma oparcie głównie w nielicznych żyjących jeszcze przedstawicielach najstarszego pokolenia, wychowanego w okresie międzywojennym. Zahamowanie tego zaniku możliwe jest zatem jedynie w przeciągu najbliższych kilku lat. W przeciwnym razie własna, historyczna kultura religijna Tatarów polsko-litewskich zostanie przez nich nieodwracalnie utracona.

Wykład odbędzie się w czwartek 27 czerwca 2024 r. w godz. 15.00–17.00 w Sali Uczt Jana III w Pałacu Wilanowski. Więcej szczegółów na stronie:

https://www.akademiawilanowska.pl/

Organizatorzy zapraszają do udziału online, ponieważ nie ma już dostępnych miejsc w Sali Uczt.

Źródło: Stowarzyszenie Akademia Wilanowska

szuk/