Krzysztof Skwierczyński.
Nie sposób uczyć historii Polski pomijając dzieje Żydów, ich religię, kulturę. Z drugiej strony Polska zajmuje w historii i kulturze żydowskiej miejsce szczególne - mówi PAP dr hab. Krzysztof Skwierczyński z UW. Obecnie pierwszy rocznik kończy dwusemestralne studia judaistyczne na Uniwersytecie Warszawskim.
PAP: Kiedy powołano studia judaistyczne pn. Historia i kultura Żydów? Czy to jedyny taki kierunek na UW?
Dr Krzysztof Skwierczyński: Trzyletnie studia licencjackie pn. Historia i kultura Żydów ruszyły w Instytucie Historycznym UW 1 października 2014 r. Plany i przygotowania do organizacji studiów judaistycznych na Uniwersytecie Warszawskim trwały blisko 20 lat i nie mogły one zostać powołane głównie z przyczyn formalnych i organizacyjnych.
Warto przypomnieć, że w moim rodzimym Instytucie Historycznym UW działa od 1990 r. Centrum Badania i Nauczania Dziejów i Kultury Żydów w Polsce im. Mordechaja Anielewicza, które prowadzi działalność dydaktyczną; studenci studiów magisterskich na kierunku Historia mogli realizować judaistyczny blok tematyczny. W Instytucie Historycznym powołaliśmy również judaistyczne studia podyplomowe. Na tym plany Instytutu się nie kończą, mamy nadzieję uruchomić od roku akademickiego 2016/2017 także judaistyczne dwuletnie studia magisterskie.
PAP: Jaki jest program studiów?
Dr Krzysztof Skwierczyński: Program obejmuje nauczanie o dziejach i kulturze żydowskiej nie tylko w Polsce, na terenach obecnego Izraela i Palestyny, a także w diasporze na całym świecie, na przestrzeni kilku tysięcy lat. Nie chcemy ograniczać się wyłącznie do dziejów najnowszych, do czasów Holokaustu i lat II wojny światowej. Studenci uczą się języków żydowskich – hebrajskiego i jidysz, a ponadto oferujemy im zajęcia dotyczące religii, literatury - od Biblii do czasów nam współczesnych, historii sztuki żydowskiej, filozofii, itp.
Ponadto w programie studiów są objazdy naukowe do miejsc, gdzie w szczególny sposób rozwijała się kultura żydowska. W tym roku była to Łódź, w planach mamy inne polskie miasta, a także Białoruś i Niemcy. Chcemy, by nasze studia judaistyczne przygotowały studentów do pracy zawodowej w różnych instytucjach, stąd też rozwijamy praktyki zawodowe, współpracujemy m.in. z MSZ i Żydowskim Instytutem Historycznym. Niezwykle istotnym partnerem jest niedawno otwarte Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.
PAP: Kto studiuje na stworzonym w 2014 roku kierunku?
Dr Krzysztof Skwierczyński: Trudno jednoznacznie określić grupę wiekową. W tej chwili mamy i dwudziestolatków i osoby, które edukację akademicką zakończyły kilkadziesiąt lat temu. To pierwszy rocznik studentów, stąd mamy kandydatów w różnym wieku, którzy wcześniej po prostu nie mogli w Warszawie rozwijać swoich zainteresowań. Myślę, że w kolejnych latach będą zapewne zgłaszać się głównie absolwenci szkół średnich, którzy studia podejmują bezpośrednio po maturze.
Nasi studenci stanowią niezwykle różnorodną grupę: jest młodzież zainteresowana problematyką judaistyczną, także młodzież żydowska, mamy absolwenta nowojorskiej szkoły judaistycznej, ale także księdza katolickiego, który zajmuje się dialogiem chrześcijańsko-żydowskim.
PAP: Jak dużym zainteresowaniem cieszą się studia Historia i kultura Żydów?
Dr Krzysztof Skwierczyński: Rok temu było trzech kandydatów na miejsce, ale wtedy dopiero rozpoczynaliśmy nabór i nie mieliśmy właściwie możliwości szerszego informowania o nowym kierunku studiów. W tym roku spodziewamy się większej liczby chętnych. Chcemy, jak jest w tradycji Instytutu Historycznego, nauczać studentów w małych grupach, żeby prowadzący mogli poświęcać dużo uwagi wszystkim uczestnikom zajęć. Dlatego na studia licencjackie przyjmujemy ok. 30 osób, natomiast limit planowanych magisterskich studiów judaistycznych będzie wynosił 20-25 osób.
PAP: Co szczególnie ciekawi studentów?
Dr Krzysztof Skwierczyński: Z całą pewnością jest to nauka języków żydowskich. Udało się nam zorganizować lektoraty hebrajskiego i jidysz dla uczestników o różnym poziomie zaawansowania. Studenci mogą wybrać jeden z nich. Cieszy fakt, że większość z nich zdecydowała się na naukę obydwu języków. W naszych planach jest także nauczanie innych języków żydowskich, może także języka arabskiego, który umożliwi studentom np. badanie dziejów Żydów w Hiszpanii.
PAP: Jakie są cele?
Dr Krzysztof Skwierczyński: Chcemy, by Warszawa umacniała swoją pozycję jako istotny ośrodek badań nad judaizmem i dziejami Żydów. Chcemy współpracować nie tylko z instytucjami żydowskimi w stolicy, lecz także z innymi ośrodkami akademickimi w Polsce i na świecie – współpraca, także międzynarodowa, zaczyna być coraz bogatsza. Chcielibyśmy uczestniczyć w inicjatywach, które umożliwią współpracę badaczom, doktorantom i studentom.
PAP: Co Polacy wiedzą o historii i kulturze żydowskiej?
Dr Krzysztof Skwierczyński: Wiedzą więcej niż np. 20-30 lat temu. Zainteresowanie Polaków kulturą żydowską jest coraz większe, młodzież coraz bardziej interesuje się jej historią, chce wiedzieć więcej. Szuka śladów obecności Żydów w swoich miejscowościach, np. zabytków architektonicznych, starych, często zrujnowanych cmentarzy.
Istotny jest fakt, że młodzi ludzie interesują się historią Żydów już bez emocji, bez stereotypów i uprzedzeń. Historia Żydów w Polsce jest ściśle związania z historią naszego kraju od jego początków, od ponad tysiąca lat. W przeszłości były okresy, że ludność żydowska na terenie Polski była liczniejsza niż w innych krajach Europy.
Nie sposób uczyć historii Polski pomijając dzieje Żydów, ich religię, kulturę, obyczaje czy literaturę. Z drugiej strony to właśnie Polska zajmuje w historii i kulturze żydowskiej szczególne miejsce, jest więc niezwykle istotnym punktem odniesienia dla Izraelczyków i diaspory.
Rozmawiał Maciej Replewicz (PAP)
rep/ ls/ mjs/
