Międzynarodowe Badanie Kompetencji Obywatelskich ICCS 2022: polscy uczniowie na trzecim miejscu

Wyniki badania ogłoszono we wtorek, w tym samym czasie we wszystkich krajach uczestniczących w badaniu.

Głównym celem badania ICCS jest sprawdzenie, w jakim stopniu młodzi ludzie są przygotowani do pełnienia roli obywatela w społeczeństwie demokratycznym. Badanie dostarcza informacji o wiedzy i zrozumieniu kwestii obywatelskich przez uczniów, postawach i opiniach młodych ludzi na temat ważnych kwestii społecznych, a także ich zaangażowaniu obywatelskim. Uczniowie mieli do rozwiązania test i ankietę do wypełnienia.

Średni wynik polskich uczniów klas VIII szkół podstawowych w zakresie wiedzy i rozumienia kwestii obywatelskich to 554 pkt. Wyższe wyniki mieli jedynie uczniowie z Tajwanu - 583 pkt i Szwecji - 565 pkt. Polscy uczniowie wraz z uczniami z Estonii - 545 pkt znaleźli się na trzecim miejscu (według badaczy różnica wyniku Polski i Estonii jest nieistotna statystycznie).

Jak wskazała kierownik badania ICCS 2022 w Polsce Olga Wasilewska, wyniki polskich uczniów - w porównaniu z innymi krajami - są stosunkowo mało zróżnicowane. W badaniu wyróżniono cztery poziomy umiejętności uczniów – od najwyższego A do najniższego D. W Polsce prawie połowa uczniów - 48 proc. - osiągnęła najwyższy poziom A, a 32 proc. poziom B. Poziom najniższy D miało tylko 5 proc. uczniów. Podobnie, jak w innych krajach, dziewczęta w Polsce osiągnęły wyższe wyniki (o 24 pkt.) w zakresie wiedzy i rozumienia kwestii obywatelskich, niż chłopcy.

Mówiąc o wynikach badania Wasilewska wskazała, że Polscy uczniowie bardzo dobrze sobie radzą z zadaniami wymagającymi odtwarzania informacji na temat systemu demokratycznego, dobrze poruszają się w obszarach dotyczących instytucji, systemów i wartości obywatelskich. "Nieco więcej trudności sprawiają im zadania nawiązujące do aktualnych problemów i zagrożeń współczesnego świata, związane np. ze zrównoważonym rozwojem czy tzw. fake newsami, weryfikacją informacji" - powiedziała.

Jeśli chodzi o opinie i postawy młodych ludzi względem ważnych kwestii społecznych badanie pokazało m.in., że polscy uczniowie silnie identyfikują się z Europą (na stwierdzenie "postrzegam siebie jako Europejczyka" 53 proc. odpowiedziało "zdecydowanie się zgadzam", a 43 proc. "zgadzam się") i Unią Europejską (na stwierdzenie "czuję się cząstką Unii Europejskiej" 20 proc. odpowiedziało "zdecydowanie się zgadzam", a 50 proc. "zgadzam się"). Jak wskazała polska kierownik badania, nasi uczniowie biorący udział w badaniu "urodzili się i całe życie spędzili jako obywatele Unii Europejskiej".

Jednocześnie badanie pokazało, że ósmoklasiści są dumni z tego, że mieszkają w Polsce (31 proc. wskazało, że "zdecydowanie zgadza się" z tym stwierdzeniem, a 43 proc., że "zgadza się") i uważają się za patriotów (25 proc. wskazało, że "zdecydowanie zgadza się z tym stwierdzeniem", a 48 proc., że "zgadza się").

Wasilewska zaznaczyła, że z badania wynika, że nie ma sprzeczności między tym, że polscy uczniowie uważają się za patriotów i identyfikują się z Unia Europejską, lecz im silniej postrzegają się jako patrioci, tym silniej identyfikują się jako Europejczycy.

Polscy ósmoklasiści nie różnią się od rówieśników z innych krajów pod względem stosunku do demokracji – trzy czwarte z nich zgadza się ze stwierdzeniem, że "choć z demokracją mogą wiązać się różne problemy, jest to nadal najlepsza forma rządów dla Polski"; 24 proc. wskazało odpowiedź "zdecydowanie zgadzam się", a 49 proc. "zgadzam się".

Polscy uczniowie wyróżniają się pod względem negatywnej oceny funkcjonowania systemu politycznego – tylko co trzeci uważa, że "system polityczny w Polsce działa dobrze" (odpowiedź "zdecydowanie zgadzam się" wskazało 2 proc. uczniów, a "zgadzam się" - 26 proc.).

W porównaniu z uczniami z 20 krajów, Polscy ósmoklasiści znajdują się wśród najbardziej nieufnych względem parlamentu, rządu, partii politycznych, ale także sądów czy policji. Całkowite zaufanie do partii politycznych deklaruje 1 proc., w dużym stopniu - 17 proc., w niewielkim stopniu 58 proc., wcale nie ufa - 24 proc.. Zaufanie do parlamentu całkowite deklaruje 2 proc., w dużym stopniu - 23 proc., w niewielkim stopniu - 54 proc., wcale - 22 proc. Zaufanie do rządu całkowite deklaruje 3 proc., w dużym stopniu - 25 proc., w niewielkim stopniu - 49 proc., wcale - 24 proc. Zaufanie do policji całkowite deklaruje 7 proc., w dużym stopniu - 45 proc., w niewielkim stopniu - 32 proc., wcale - 14 proc. Zaufanie do sądów całkowite deklaruje 7 proc., w dużym stopniu - 49 proc., w niewielkim stopniu - 36 proc., wcale 8 proc.

Największym zaufanie wśród polskich uczniów cieszą się naukowcy. Na drugim miejscu jest wojsko. Zaufanie całkowite do naukowców deklaruje 26 proc., w dużym stopniu - 58 proc., w niewielkim stopniu 13 proc., wcale nie ufa im 3 proc. Zaufanie całkowite do wojska deklaruje 22 proc., w dużym stopniu - 56 proc., w niewielkim stopniu - 18 proc., wcale - 4 proc.

Polscy ósmoklasiści rzadziej od rówieśników z innych krajów zakładają, że w przyszłości wstąpią do partii politycznej lub będą wspierać kampanię wyborczą kandydata w wyborach. Jednocześnie pomimo negatywnego stosunku do systemu politycznego, 86 proc. ósmoklasistów w Polsce przewiduje, że po uzyskaniu pełnoletności będzie głosowało w wyborach krajowych.

Przeważająca większość ósmoklasistów w Polsce uznaje zasady równości płci, równości praw imigrantów i równości wszystkich grup etnicznych. Częściej poparcie dla równości praw deklarują dziewczęta. Im wyższy poziom wiedzy i rozumienia kwestii obywatelskich mierzony w badaniu, tym wyższe poparcie dla równości praw.

Wśród pięciu problemów wskazywanych najczęściej przez uczniów w Polsce jako duże zagrożenie dla przyszłości świata znalazły się cztery kwestie związane ze środowiskiem: zanieczyszczenie, niedobory wody, wymieranie gatunków roślin i zwierząt, a także zmiany klimatu.

Jeśli chodzi o zaangażowanie obywatelskie, polscy uczniowie na tle rówieśników z innych krajów wyróżniają się większym zainteresowaniem kwestiami politycznymi i społecznymi, relatywnie często rozmawiają o polityce i sprawach społecznych z rodzicami - 42 proc. lub przyjaciółmi - 36 proc.. Z internetu, w celu pozyskania informacji o polityce i sprawach społecznych, przynajmniej raz w tygodniu korzysta 41 proc. uczniów. Wiedzę z telewizji czerpie 59 proc. uczniów, z gazet 28 proc.

ICCS (International Civic and Citizenship Education Study) jest największym międzynarodowym badaniem porównawczym dotyczącym edukacji obywatelskiej. W ICCS 2022 wzięły udział 22 kraje oraz dwa dodatkowe regiony (wyniki dwóch krajów nie zostały uwzględnione w raporcie końcowym z badania). Badanie w Polsce przygotował i przeprowadził Instytut Badań Edukacyjnych na zlecenie Ministerstwa Edukacji i Nauki.

W badaniu uczestniczą uczniowie w ósmym roku edukacji szkolnej, zazwyczaj 14-letni. W Polsce są to uczniowie VIII klas szkół podstawowych. W badaniu biorą udział także nauczyciele uczący w klasach ósmych i dyrektorzy szkół.

Badanie ICCS 2022 przeprowadzono w marcu i kwietniu 2022 r. W Polsce uczestniczyło w nim 170 szkół podstawowych: 4434 uczniów, 2259 nauczycieli oraz 170 dyrektorów.

ICCS wywodzi się z badania Civic Education Study (CIVED), prowadzonego w latach 1999–2000. Doświadczenia tego projektu zostały wykorzystane do przygotowania badania ICCS. Do tej pory odbyły się dwie edycje tego badania (ICCS 2009 i ICCS 2016). Polska brała udział w pierwszej z nich, a po przerwie dołączyła do najnowszej, trzeciej edycji - ICCS 2022.

Porównując wyniki ICCS 2009 i ICCS 2022 średni wynik polskich uczniów w zakresie wiedzy i rozumienia kwestii obywatelskich wzrósł z 536 do 554 pkt., czyli o 18 pkt.(PAP)

Autorka: Danuta Starzyńska-Rosiecka

dsr/ mir/