Resort nauki i Kancelaria Prezesa Rady Ministrów przygotowały wspólnie projekt nowelizacji ustawy o PAN. Zakłada on m.in. zwiększenie uprawnień nadzorczych prezesa Akademii oraz określa minimalne wynagrodzenia dla pracowników naukowych PAN – poinformował w czwartek wiceminister nauki Sebastian Skuza.
Skuza podał tę informację podczas posiedzenia sejmowej podkomisji stałej ds. nauki i szkolnictwa wyższego. Było ono poświęcone raportowi NIK (opublikowanemu w lipcu 2018 r.), który wykazał, że w latach 2014-2017 dyrektorzy kilku przez NIK instytutów naukowych PAN nie stosowali przepisów ustawy kominowej - wypłacono ponad 2,7 mln zł nienależnych świadczeń i nagród.
NIK skontrolował Polską Akademie Nauk oraz 5 instytutów naukowych PAN: Badań Systemowych, Biochemii i Biofizyki, Chemii Fizycznej, Fizyki Jądrowej im. Henryka Niewodniczańskiego oraz Rozwoju Wsi i Rolnictwa. Wyniki zostały opublikowana w lipcu 2018 r. Badaniem kwestionariuszowym objęto ponadto 64 instytuty naukowe PAN.
Po kontroli NIK zwróciła się do prezesa Rady Ministrów z wnioskami m.in. o zmianę ustawy o PAN, tak by wzmocnić nadzór prezesa Akademii nad instytutami naukowymi;
Takie wzmocnienie nadzoru prezesa nad instytutami PAN – jak poinformował wiceminister Skuza - uwzględnia projekt noweli ustawy o PAN, przygotowany wspólnie przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Kancelarię Prezesa Rady Ministrów.
W myśl proponowanych zapisów prezes Akademii będzie mógł sprawować nadzór nad jednostkami naukowymi w zakresie realizacji zadań statutowych i prawidłowości wydatkowania środków publicznych. "W ramach tego nadzoru prezes PAN będzie uprawniony do żądania pisemnych wyjaśnień w wyznaczonym terminie, a także do dokonywania kontroli w jednostkach naukowych PAN i innych jednostkach organizacyjnych" - mówił Skuza.
Jak dodał, projekt przewiduje również, że prezes PAN uzyska prawo przeprowadzenia kontroli merytorycznych i finansowych w instytutach naukowych i zalecania dyrektorom działań naprawczych na podstawie wyników tej kontroli. "To jest również zupełnie nowe uprawnienie" – podkreślił wiceminister.
"Prezes PAN uzyskałby również prawo odwołania dyrektora instytutu przed upływem czteroletniej kadencji na podstawie wyników kontroli i wniosku odpowiedniego wiceprezesa PAN, jeżeli doszłoby do naruszenia przez tego dyrektora prawa lub zostałoby stwierdzone przez radę naukową lub radę kuratorów, że nie wykonuje on należycie swoich obowiązków" – opisywał projekt noweli Skuza.
Poza tym, prezes PAN uzyskałby też w uzasadnionych przypadkach możliwość wykonania audytu działalności naukowej w ramach audytu zewnętrznego. W tym celu wykorzystywano by również audytorów międzynarodowych, co miałoby – jak zaznaczył wiceszef resortu nauki – pomóc ocenić rzeczywisty potencjał naukowy instytutów.
"Prezes PAN zostałby również uprawniony do określenia wynagrodzenia dyrektora instytutu naukowego PAN" – dodał wiceszef resortu nauki.
Sebastian Skuza podkreślił, że w projekcie znalazły się także zapisy dotyczące zapewnienia minimalnych wynagrodzeń pracownikom naukowym PAN. Powiedział, że według proponowanych zapisów mają być one na takim samym poziomie, jak te dla pracowników na uczelni, co określono w obowiązującej od 1 października 2018 r. ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (tzw. Konstytucja dla Nauki lub Ustawa 2.0).
O takie zmiany apelowali we wrześniu 2018 r. naukowcy z PAN w liście otwartym, który skierowali m.in. do parlamentarzystów i resortu nauki. Domagali się także "zmian ustawowych wprowadzających jednoznaczne sformułowanie, że wykonywanie obowiązków pracownika naukowego instytutu PAN jest działalnością twórczą o indywidualnym charakterze oraz zmiany upraszczające dokumentowanie działalności twórczej". Oznaczałoby to, że całość wynagrodzenia pracowników naukowych PAN mogłaby być objęta podwyższonymi kosztami uzyskania przychodów.
Wiceminister nauki zapewnił, że projekt noweli o PAN zawiera klauzulę o traktowaniu pracy pracowników naukowych jak o działalności twórczej o indywidualnym charakterze.
Analogiczne przepisy pojawiły się już w odniesieniu do naukowców zatrudnionych w szkołach wyższych. W Ustawie 2.0 pojawiły się zapisy, które zakładają, że wykonywanie obowiązków nauczyciela akademickiego stanowi "działalność twórczą o indywidualnym charakterze". Dzięki temu kadra akademicka na uczelniach może w korzystny dla siebie sposób obliczać koszty uzyskania przychodów. Wcześniej niekiedy urzędy skarbowe wobec braku wyraźnych wytycznych stosowały odmienną interpretację dot. kosztów uzyskania przychodów, co sprawiało, że do kieszeni naukowców trafiało mniej pieniędzy. Co do pracowników instytutów PAN, takich przepisów jeszcze nie ma. Urzędy mogą więc nadal mieć w ich przypadku wątpliwości interpretacyjne.
Skuza poinformował, że projekt nowelizacji ustawy o PAN został przekazany do KPRM i „czeka na (…) wpis do wykazu prac Rady Ministrów”.(PAP)
Autor: Szymon Zdziebłowski
szz/ lt/ agt/
