„Za waszą i naszą niewolę”
Relacje uczestników, wspomnienia protestujących i wypowiedzi historyków znalazły się w dokumencie pt. „Za waszą i naszą niewolę”, poświęconym inwazji na Czechosłowację w 1968 roku. Pokaz premierowy filmu odbędzie się 28 lutego w Muzeum Śląskim w Katowicach.
W 1968 roku Ludowe Wojsko Polskie wzięło udział w interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji. Po kilkudziesięciu latach autorzy filmu - Adam Turula i Marek Stremecki dotarli do świadków tamtych wydarzeń, ówczesnych żołnierzy i studentów. Film dokumentuje relacje uczestników zajść, zawiera m.in. niepublikowane dotąd prywatne materiały świadków. W produkcji wykorzystano materiały z kroniki filmowej, a także nieznane fotografie z tamtego okresu.
W dokumencie prezentowane są kulisy i przygotowania poprzedzające inwazję, przebieg agresji oraz jej reperkusje. Film przedstawia udział w interwencji żołnierzy Ludowego Wojska Polskiego – nie unikając też epizodów tragicznych i wstydliwych, a także pokazuje opór i sprzeciw, jaki działania w Czechosłowacji wzbudziły u większości Polaków. Po raz pierwszy mowa jest również o zapomnianej roli Polaków z Zaolzia, którzy wspierając „Praską wiosnę” - ponieśli za to wysoką cenę.
W filmie wypowiadają się historycy - komentatorzy oraz zwykli obserwatorzy i uczestnicy, którzy w swych relacjach oddają ówczesny klimat i nastroje społeczne. Obraz pokazuje, jak dramatyczne wydarzenia sprzed ponad pół wieku wpłynęły na stosunki polsko-czeskie. W filmie zostały użyte także materiały z kroniki filmowej a także nieznane fotografie z tamtego okresu.
Uzupełnieniem projekcji w Muzeum Śląskim będzie dyskusja specjalistów na temat wydarzeń sprzed ponad pięćdziesięciu lat, którą poprowadzi Mirosław Sokół. W rozmowie udział wezmą dr hab. Grzegorz Studnicki, dr Józef Szymeczek oraz Stremecki, który jest współautorem scenariusza. Film powstał dzięki Muzeum Historii Polski i portalowi historycznemu dzieje.pl przy dofinansowaniu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Reżyserem i współscenarzystą filmu jest Adam Turula – historyk, dziennikarz i producent filmowy, wielokrotnie nagradzany za filmy o tematyce historycznej, autor głośnego dokumentu „Tragedia Górnośląska 1945”. Drugi współautor scenariusza – Marek Stremecki – jest dziennikarzem, publicystą specjalizującym się w tematyce PRL-u, scenarzystą filmowych dokumentów historycznych i rzecznikiem Muzeum Historii Polski.
Kolejny po Muzeum Śląskim pokaz dokumentu odbędzie się 15 marca we wrocławskim Centrum Historii Zajezdnia. Projekcja będzie połączona z panelem dyskusyjnym oraz oprowadzaniem kuratorskim po wystawie „Raj doczesny komunistów”.
W zeszłym roku obchodzono 50. rocznicę agresji na Czechosłowację, a w styczniu tego roku przypomniano o głośnym proteście czeskiego studenta Jana Palacha, który przeciwko inwazji wojskowej oraz bierności czeskiego społeczeństwa wobec komunistycznych represji dokonał aktu samospalenia w centrum Pragi.
600 tys. żołnierzy z pięciu państw Układu Warszawskiego (ZSRR, Polski, NRD, Węgier i Bułgarii) przekroczyły granice państwowe Czechosłowacji w nocy z 20 na 21 sierpnia 1968 r. Oznaczało to koniec marzeń o demokratyzacji tego kraju, którą przeprowadzał wówczas Alexander Dubček. O inwazji nie wiedziały władze państwowe i partyjne, które zostały internowane i przewiezione do Moskwy. Ogniska buntu przeciwko inwazji wybuchały spontanicznie i nie były przez nikogo kontrolowane – w ich wyniku śmierć poniosło łącznie ok. 100 osób. (PAP)
autor: Krzysztof Konopka
kon/ itm/
