Do obozu Auschwitz deportowano 1300 Polaków z Zamojszczyzny. Pobyt w obozie przeżyło tylko około dwadzieścia procent spośród nich.
Akcję wysiedlania mieszkańców Zamojszczyzny rozpoczęto siedemdziesiąt lat temu - w nocy z 27 na 28 listopada 1942 r. - wysiedleniem mieszkańców wioski Skierbieszów i pięciu innych sąsiednich wsi. O tych wydarzeniach pisze obszernie Helena Kubica, starszy kustosz Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau, w swojej książce, zatytułowanej „Deportacja i zagłada w KL Auschwitz Polaków wysiedlonych z Zamojszczyzny w latach 1942-1943”.
Z okazji 70 rocznicy wysiedlania mieszkańców Zamojszczyzny warto przypomnieć tę książkę, wydaną kilka lat temu staraniem oświęcimskiego Muzeum najpierw w języku polskim. Później została przetłumaczona na język angielski. Książka ta niewątpliwie jest przeciwwagą oraz naukowym protestem przeciw zakłamywaniu prawdy historycznej o „wysiedleniach rzekomo tylko Niemców” i „polskich obozach koncentracyjnych”.
Wysiedlenie mieszkańców Zamojszczyzny było starannie przygotowanym przez niemieckich nazistów procesem depopulacji oraz germanizacji jednorodnych etnicznie i rdzennie polskich ziem, co miało dać początek totalnej germanizacji.
Tragedia ludności Zamojszczyzny wiązała się z polityką okupanta germanizacji ziem wschodnich, które były traktowane jako niemiecka przestrzeń życiowa. Polityka ta znalazła odzwierciedlenie w Generalnym Planie Wschodnim (Generalplanost), który przewidywał w perspektywie 20-30 lat nie tylko germanizację, lecz także wysiedlenie i eksterminację biologiczną około 50 milionów Słowian, w tym przede wszystkim Polaków, Rosjan, Białorusinów i Ukraińców oraz skolonizowanie znacznych obszarów Europy środkowej i wschodniej przez osadników niemieckich.
W pierwszej kolejności miały być zgermanizowane ziemie polskie. W latach 1942-1943, kiedy rozpoczęto realizację tych planów, zgotowano niebywałą gehennę mieszkańcom Zamojszczyzny, która dotychczas jest mało znana. Na ogólną liczbę 600 wsi wysiedlono, spalono i spacyfikowano 297, wypędzając z nich około 110 tys. Polaków, w tym około 30 tys. dzieci i powodując wśród wysiedlonych bardzo dużą śmiertelność.
Publikacja Heleny Kubicy stanowi istotny wkład w dopełnienie wiedzy o roli KL Auschwitz w realizacji hitlerowskiej polityki eksterminacyjnej nie tylko wobec Żydów i Cyganów, lecz również Polaków. Naród polski - po Żydach i Cyganach - był bowiem najbardziej prześladowanym i wyniszczanym narodem Europy.
Praca liczy 300 stron tekstu, w tym zawiera imienne wykazy 1300 Polaków wraz z ich losami, deportowanych w trzech transportach z Zamojszczyzny do KL Auschwitz (z czego obóz przeżyło tylko około dwadzieścia procent), a także liczne fotografie i reprodukcje dokumentów. Opracowanie to, ukazujące historię wysiedlonych mieszkańców Zamojszczyzny poprzez ich indywidualne losy, stanowi doskonały materiał edukacyjny, służący upowszechnianiu wiedzy o nazistowskim wypędzaniu Polaków z tego regionu.
28 listopada 1942 r. do Skierbieszowa w grupie osiedleńców niemieckich przybyła również wielodzietna rodzina Kőhlerów, w której przyszedł na świat 22 lutego 1943 r. Horst Kőhler, były prezydent Niemiec.
Rodzina Kőhlerów zajęła gospodarstwo Józefa Węcławika, który miał okazały dom w centrum wsi. Część wysiedlonej rodziny Józefa Węcławika została przywieziona 13 grudnia 1942 r. do KL Auschwitz, gdzie zginęli: jego syn Antoni Węcławik (ur. 1904 r.), którego żona Marianna (ur. 1912 r.) pobyt w KL Auschwitz przeżyła; zginął także brat Józefa – Jan Wacławik (ur. 1885 r.) – przedwojenny wójt Skierbieszowa z żoną Anną (ur. 1887) i synem Antonim (ur. 1923 r.); przeżyła jedynie ich najmłodsza córka Salomea Węcławik (po mężu Kanikuła).
Wysiedlenie mieszkańców Zamojszczyzny było starannie przygotowanym przez niemieckich nazistów procesem depopulacji oraz germanizacji jednorodnych etnicznie i rdzennie polskich ziem, co miało dać początek totalnej germanizacji. Zapowiedź deportacji co tydzień trzech pociągów z wysiedlonymi do KL Auschwitz, selekcje i rozdzielanie rodzin, uśmiercanie w komorach gazowych przenoszą niewątpliwie na wyższy etap proces ludobójstwa narodu polskiego. Ta specyfika postępowania niemieckiego okupanta wobec mieszkańców Zamojszczyzny była zjawiskiem bez precedensu wobec jakichkolwiek innych – poza Żydami i Cyganami – grup etnicznych i stanowi oczywisty dowód, jak groźby nazistów odnośnie totalnej eksterminacji narodu polskiego były bliskie realizacji.
Adam Cyra
