Ponad 200 głównie czarno-białych fotografii poświęconych odbudowie Warszawy, codziennemu życiu miasta i najważniejszym wydarzeniom politycznym, znalazło się w albumie „Warszawa lata 50.”
Album otwierają zdjęcia poświęcone odbudowie Warszawy. Decyzja o utrzymaniu jej stołecznej rangi i podjęciu odbudowy miasta, którego lewobrzeżna część była w około 80 proc. zniszczona, zapadła 3 stycznia 1945 r. Wkrótce potem pod kierownictwem Biura Odbudowy Stolicy ruszyła bezprecedensowa w historii akcja, która zjednoczyła zapał i energię mieszkańców stolicy i całej Polski.
Na jednej z fotografii, zrobionej dziewięć lat później, widzimy perspektywę ulicy Marszałkowskiej. Środkiem biegną tory tramwajowe, jadą ciężarówki. Po prawej stronie duży ruch pieszych, po lewej zaś oczyszczona z ruin przestrzeń, na której trwa budowa. Na horyzoncie wznosi się wieża Pałacu Kultury i Nauki. To typowy i przewijający się na kolejnych zdjęciach obraz Warszawy, gdzie widoczne ciągle jeszcze ruiny, ostrzelane fasady domów, puste okna spalonych kamienic sąsiadują z uporządkowaną przestrzenią ciągów komunikacyjnych, ulic pełnych ruchu i ogrodzonych placów budowy.
Zebrany w albumie materiał pokazuje przede wszystkim dynamikę i ogromne tempo, w jakim zniszczone przez wojnę miasto powróciło do życia. Znajome ze współczesności elementy architektury zaprezentowano tu w zupełnie innym historycznym kontekście, w procesie powstawania nowego układu przestrzennego miasta.
Dominantę tego pejzażu stanowi lśniący Pałac Kultury – „ruskie marzenie o amerykańskich wieżowcach”, najczęściej fotografowany wówczas gmach Warszawy, którego ogrom mocno kontrastuje z przestrzenią miasta, tworząc efekt niemal surrealistycznego fotomontażu. Dalej mamy zdjęcia pokazujące nowo powstałe budowle, jak kompleks MDM-u i Placu Konstytucji, Muranów, osiedla na Kole, Mokotowie, a także nowoczesne wówczas kina Praha i Moskwa, które nie dotrwały do naszych czasów. Wszędzie piętrzą się konstrukcje rusztowań, pracują dźwigi, betoniarki, uwijają się robotnicy.
Drugi w albumie cykl zdjęć poświęcony jest odbudowie Starówki, która dokonana została wbrew obowiązującej wówczas doktrynie konserwatorskiej, sprzeciwiającej się idei rekonstrukcji. Po latach jednak, jako wyjątek w tej dziedzinie, w l980 r. dzielnica wpisana została na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Najciekawsze wydają się zdjęcia, które pokazują kamienice i kościoły w stanie surowym, pokryte dopiero drewnianymi konstrukcjami dachów.
Jak napisała we wstępie do albumu Krystyna Sienkiewicz, zafundowano nam plac Defilad, żebyśmy mieli po czym sobie defilować i chwalić ustrój. Ilustruje to cykl zdjęć poświęcony masowym wydarzeniom pochodów pierwszomajowych i centralnych dożynek. Widać wielotysięczne tłumy na Stadionie Dziesięciolecia, maszerującą młodzież, flagi, dzieci z dożynkowymi bukietami zbóż, oficjeli na trybunach i występ Adolfa Dymszy w rozrywkowej części obchodów.
W albumie znajdują się też zdjęcia zebrane pod hasłami: „Życie miasta” i „Warszawska niedziela”. To fotografie głównie z drugiej połowy i końcówki lat 50., przedstawiające ruchliwe miasto o uporządkowanej już przestrzeni, ożywione, pełne światła i blasku neonów. To zdjęcia codziennego życia warszawiaków, wnętrz kawiarni, sklepów, fabryk, kolorowe fotografie przechodniów, zatłoczonej plaży nad Wisłą, bawiących się dzieci czy zawodów sportowych.
Album zamyka część zatytułowana „Odwilż”. Zebrano tu fotografie pięknych dziewczyn, roześmianych widzów i artystów na koncertach jazzowych, uczestników Światowego Festiwalu Młodzieży w sierpniu 1955 roku. Nie mogło też zabraknąć zdjęcia z wiecu poparcia dla Władysława Gomułki. Cykl zamykają fotografie przedstawiające nowy rozdział w stosunkach państwa z Kościołem: uwolnionego prymasa Stefana Wyszyńskiego czy procesję Bożego Ciała na Placu Zamkowym.
Zebrany w albumie materiał pokazuje przede wszystkim dynamikę i ogromne tempo, w jakim zniszczone przez wojnę miasto powróciło do życia. Znajome ze współczesności elementy architektury zaprezentowano tu w zupełnie innym historycznym kontekście, w procesie powstawania nowego układu przestrzennego miasta. Szczególnie zaś interesujące mogą wydać się zdjęcia, które pokazują świat bezpowrotnie minionych obrazów, jak ówczesną modę, modele samochodów czy nieobecne już dziś kioski Ruchu albo trolejbusy.
Album „Warszawa lata 50.” ukazał się nakładem wydawnictwa BOSZ jako kolejna pozycja z serii „Foto Retro”. Autorem większości zdjęć jest Zbyszko Siemaszko. Zebrane w nim zdjęcia pochodzą z zasobów Narodowego Archiwum Cyfrowego, w większości dotychczas niepublikowanych. Ponadto w zbiorze zamieszczono fotografie Bernarda Koszewskiego, Jana Mierzanowskiego i Andrzeja Millaka. (PAP)
mju/ ls/ agz/
