„Byłam naocznym świadkiem tychże wydarzeń. Spędziłam blisko cztery tygodnie w jednym z okupowanych przez studentów gmachów uczelnianych, obserwowałam przebieg rozmów Międzyuczelnianej Komisji Porozumiewawczej z Komisją Międzyresortową pod przewodnictwem ministra nauki, szkolnictwa wyższego i techniki prof. Janusza Górskiego, spotykałam się z wyraźnie przejawianymi na zewnątrz reakcjami mieszkańców miasta na strajk studentów” – zapisała Jadwiga Kowalczyk.
Strajk studencki w Łodzi został zorganizowany w styczniu i w lutym 1981 r. Miasto, które jako ośrodek akademicki posiadało własną specyfikę i nie odgrywało przed 1981 r. pierwszorzędnej roli, stało się centrum akcji protestacyjnej, która skupiła uwagę całej społeczności akademickiej w Polsce.
Publikacja jest relacją z tego „najdłuższego strajku studenckiego w Europie”. Jadwiga Kowalczyk była wówczas studentką czwartego roku Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej, a w swoich wspomnieniach opisuje rzeczywistość, której doświadczali studenci tej właśnie uczelni. Jej relacja jest tym bardziej cenna, że dotychczas w znacznie większym stopniu uwaga badaczy skupiała się na protestach organizowanych przez młodzież akademicką z Uniwersytetu Łódzkiego, gdzie funkcjonowały najsilniejsze struktury NZS. „Wynikało to zapewne nie tyle z niedocenienia wagi podjętych przez przyszłych medyków i farmaceutów, ale choćby z powodu prowadzenia negocjacji z ministrem nauki, szkolnictwa wyższego i techniki Januszem Górskim w gmachu Wydziału Filologii UŁ oraz faktu, że to na tej uczelni protest kiełkował już w tygodniach poprzedzających ogłoszenie decyzji o przerwaniu udziału w zajęciach. Studenci AM włączyli się więc 23 stycznia w bieg wydarzeń zapoczątkowanych wcześniej, wspierając akcję prowadzoną przez kolegów z uniwersytetu” – pisze Sebastian Pilarski, w opracowaniu którego ukazują się wspomnienia Jadwigi Kowalczyk.
40 lat temu zakończył się najdłuższy strajk studencki w Polsce
Specyfiką charakteryzowało się również samo środowisko Akademii Medycznej. Wobec prób podejmowanych po burzliwym lecie 1980 r. zwiększenia studenckich swobód, środowisko tej uczelni odznaczało się dość zachowawczą postawą. Wynikało to z kilku przyczyn, m.in. z obawy przed utratą możliwości kształcenia się na wybranym kierunku, a studia medyczne traktowane były jako elitarne oraz z faktu, że stosunkowo wiele studentów wywodziło się z rodzin blisko związanych zawodowo ze środowiskiem medycznym lub samą uczelnią. „Nie było to jednoznaczne z zaniechaniem inicjatyw zmierzających chociażby do powołania NZS (przewodniczącym ZU NZS AM został Stanisław Nowak), jednak proces ten przebiegał z mniejszą intensywnością” – czytamy w przedmowie.
Moment przystąpienia studentów Akademii Medycznej do protestu, który został poprzedzony akcją plakatową zorganizowaną dzień wcześniej przez NZS, stanowi początek relacji Jadwigi Kowalczyk. Rozpoczęła swój udział w strajku 24 stycznia, a dzień wcześniej uczestniczyła w spotkaniu zorganizowanym w auli Collegium Anatomicum. W jego trakcie, niesiona entuzjazmem większości zgromadzonych, opowiedziała się za rozpoczęciem strajku solidarnościowego ze studentami uniwersytetu. Jak zauważa Sebastian Pilarski, „tak dynamiczny rozwój wydarzeń na akademii mógł być związany z pewnym kompleksem występującym wśród jej studentów, wynikającym z braku zaangażowania w akcję protestacyjną służby zdrowia, która miała miejsce jesienią 1980 r.”. Do zorganizowania strajku okupacyjnego wybrano gmach Wydziału Farmacji. Wybór nie był przypadkowy, ponieważ wówczas był to najnowocześniejszy obiekt AM, a jednocześnie posiadający zaplecze sanitarne tak niezbędne w przypadku strajku okupacyjnego oraz znajdujący się w pobliżu osiedla studenckiego przy ul. Lumumby.
Autorka wspomnień była zatem bezpośrednim świadkiem rozgrywających się wydarzeń. Stale wędrowała między siedzibą Wydziału Farmacji, stancją a gmachem Wydziału Filologicznego UŁ. Z jej zapisków wyłania sią atmosfera pierwszych tygodni 1981 r., a także pewien idealizm, tak charakterystyczny dla młodego pokolenia oraz powszechna w okresie „karnawału +Solidarności+” nadzieja na możliwość zmiany sytuacji społeczno-politycznej w Polsce.
Autorka wspomnień prowadziła w czasie trwania strajku notatki. To właśnie na ich podstawie wiosną 1981 r., w związku z konkursem literackim zorganizowanym na łódzkiej Akademii Medycznej, powstał maszynopis. Dziennik Jadwigi Kowalczyk otrzymał pierwszą nagrodę w tym konkursie. Wspomnienia Jadwigi Kowalczyk są zatem portretem pokolenia kształtującego się na początku lat 80., który w okresie szesnastu miesięcy legalnego funkcjonowania „Solidarności” zdawał egzamin „studenta i obywatela” właśnie.
Anna Kruszyńska (PAP)
akr/
